Leesimpressies
Alessandro Piperno: De onafscheidelijken
- Nr. 24 - 2014
- Stel je zit met je gezin rustig aan de maaltijd. Op de achtergrond staat de televisie aan. Je bent een mooie man van achter in de veertig, een geslaagde man met een prachtige loopbaan als kinderoncoloog. Je woont in een luxe villa op beschermd terrein iets buiten Rome. Veiligheid lijkt te koop. Dan verschijnt er een weinig flatteuze foto van jou in het journaal. Je wordt ervan beschuldigd perverse brieven te hebben geschreven aan Camilla, het vriendinnetje van je jongste zoon. Het meisje is twaalf jaar. Dit is de context waarmee Alessandro Piperno zijn romen Vervolging opent. Het verhaal behandelt de nachtmerrie van hoofdpersoon Leo Pontecorvo. Hij trekt zich terug in het souterrain van zijn villa. Zijn vrouw en twee zonen bewonen de andere verdiepingen. Het voorval trekt een scheidslijn door het gezin. Er is geen contact meer. Dat gaat maanden zo door. De aanklacht van perversiteit wordt uitgebreid met verkrachting. De reputatieschade is enorm. Het geslaagde joodse gezin is als een Costa Concordia op de klippen gelopen. Op een ochtend wordt Leo dood aangetroffen in het souterrain. Heeft Leo zich misdragen of is hij in de val gelokt door Camilla? Beide opties blijven open. Aan het eind van Vervolging blijft de lezer met vraagtekens achter.
Twintig jaar na de dood van de vader pakt Piperno in De onafscheidelijken de draad van het verhaal weer op. De zonen Filippo en Samuel vormen nu het middelpunt. Op de achtergrond is moeder Rachel nadrukkelijk aanwezig. Piperno is een meester in het opzadelen van de lezers met ambigue gevoelens. Zijn de hoofdpersonen dader of slachtoffer, held of schurk? In een weelderig taalgebruik ontwikkelt het verhaal zich. De verteller is een anonieme bekende van het gezin. Omdat de personages via die omweg aan het woord komen, blijft het een raadsel wat feit en wat fictie is. Wie is de verteller en hoe betrouwbaar is hij of zij? Helemaal aan het eind van De onafscheidelijken legt de verteller het masker af. Het verhaal komt in een nieuw perspectief te staan. Piperno heeft twee keer ruim 400 bladzijden lang een retorisch spel met de lezer gespeeld. De karakters hebben hun tekening gekregen door verslag te doen van vele voorvallen uit de geschiedenis van het gezin en de individuele leden. Wat vader Leo is overkomen, heeft diepe sporen nagelaten. De hechtheid van het gezin laat onverlet dat de omgangsvormen uiterst stekelig zijn. Ze schuilen bij elkaar al was het maar om ruzie te maken. Of zoals Filippo zijn moeder toevoegt: “je komt altijd met de verkeerde gemeenplaats op het juiste moment”.
Toen de telefoon zo’n veertig minuten later ging, hoopte Filippo met heel zijn hart dat het zijn moeder was. Hij had een enorme behoefte om zo maar tegen iemand te keer te gaan!
In Vervolging gaat het om de jeugdjaren van de twee zoons. In De onafscheidelijken staat hun volwassen leven centraal. De rollen wat betreft de onderlinge verhoudingen zijn omgedraaid. In hun jeugd is de jongste, Samuel, het perfecte geschenk voor de trotse ouders. Filippo is een bron van zorg. Hij is dyslectisch en trekt zich in zichzelf terug. Bij een voetbalwedstrijd is Samuel degene die een sliding uitvoert en Filippo degene die iets breekt. Samuel is als volwassene naar New York vertrokken voor een yuppie loopbaan bij de Citibank. Op een dag krijgt hij een aanbod van de vader van een vriend om partner te worden bij een bedrijf in de katoenindustrie. Hij belazert zijn weldoener en gaat achter diens rug om voor eigen rekening handelen. Tot hij tegen de lamp loopt. Dan is er de terugkeer op hangende pootjes naar huis en naar moeder.
Filippo was altijd weinig ambitieus maar juist hij maakt furore met een tekenfilm op het festival van Cannes. Opeens is Filippo de held van de twee broers. Hun seksuele veroveringen weerspiegelen het maatschappelijke succes. Filippo doet de ene verovering na de andere inclusief het vriendinnetje van zijn broer. Samuel worstelt met een erectieprobleem. De ene broer produceert te veel testosteron, de ander te weinig.
Hoewel de broers graag onderling de strijd aangaan, kunnen zij nauwelijks zonder elkaar. De titel van de roman is ontleend aan het eerste stripverhaal dat Filippo ooit tekende. Onafscheidelijken is een soort geuzennaam geworden. Per telefoon is er bijna dagelijks contact, ook in de Amerikaanse jaren van Samuel. Er is maar een enkel taboe namelijk wat er vroeger thuis is gebeurd. Over hun vader spreken de broers nooit. Piperno gaat eindeloos door met het geven van voorvallen uit de getroebleerde levens van zijn personages. Hij werkt toe naar een finale tijdens een joods familiefeest in het ouderlijk huis. Bij de Pontecorvo’s loopt echter nooit iets volgens het programmaboekje. Niet de anderen zijn de hel maar je eigen familieleden. Piperno is geen schrijver die graag gerust stelt. Liever beweegt hij zich op plekken waar verwarring een greep naar de macht kan doen. Piperno kreeg de Premio Strega, de belangrijkst literaire prijs van Italië, voor De onafscheidelijken. Daar kan ik me iets bij voorstellen.
