Leesimpressies

  • Annie Ernaux: Meisjesherinneringen

  • Nr. 33 - 2017
  • Annie Ernaux heeft meer dan een halve eeuw de tijd genomen om een ingrijpende ervaring uit haar jeugd te boekstaven. Het is een verhaal dat ze altijd al wilde schrijven maar het kwam er niet van. Ze vond de juiste woorden niet. Tien jaar eerder ondernam ze een poging die na vijftig bladzijden strandde. Ooit is er het slotakkoord van een laatste boek en op de valreep is het ervan gekomen. Ernaux heeft het over haar seksuele inwijding tijdens een zomerkamp waar zij, nog net zeventien, als jeugdleider aanwezig was. Het gebeurde op een van de eerste dagen in de vakantiekolonie toen de hoofdjeugdleider haar ten dans vroeg en haar veroverde met zijn tomeloze drift. Ernaux probeert in het boek het meisje dat zij toen was tot leven te wekken. De schrijfster is in 1940 geboren in een eenvoudig milieu op het Normandische platteland. Haar ouders van boerenafkomst hebben zich opgewerkt tot de uitbaatsters van een kruidenierswinkel annex café. De jonge Annie ziet er naar uit het bekrompen milieu van haar jeugd achter zich te laten en verheugt zich op haar entree tussen gelijkgestemden in de vakantiekolonie. Haar seksuele ervaring is beperkt tot een kus tijdens een carnavalsbal. Moeder waakte over haar kuisheid. De jonge Annie wilde daar verandering in brengen. Haar belevenis zou resulteren in schaamte en vernedering.

    Van Ernaux zijn in de loop der jaren negen boeken in Nederlandse vertaling verschenen. Haar werk is sterk autobiografisch. Zij heeft in veel van haar werk verslag gedaan van zeer persoonlijke ervaringen. Ze heeft in De schaamte geschreven hoe zij als 12-jarige getuige was hoe haar vader moeder met een mes te lijf wilde. Ze schreef in Het voorval over een abortus die zij in de jaren zestig liet plegen. Ze schreef in Een vrouw over de dood van haar moeder. Ze schreef in Alleen maar hartstocht over een stormachtige relatie met een jongere getrouwde man. Het is opmerkelijk dat te midden van zo veel openhartigheid juist het verhaal over het seksuele ontwaken tot een soort ultieme zoektocht naar haar vroegere ik heeft geleid. Juist vanwege het grote tijdsverschil tussen de gebeurtenis en de verslaglegging, staat Ernaux uitgebreid stil bij de vraag wie zij toen was. Herkent zij het meisje van toen nog? Is de persoon die zij was nog te reconstrueren? Ze komt tot de conclusie dat niet doorslaggevend is wat je overkomt maar wat je doet met wat je overkomt. Je kunt uiteindelijk zelf beslissen welke kleur je geeft aan zowel een pijnlijke als vreugdevolle ervaring.

    Juist het gebrek aan betekenis van wat je beleeft op het moment dat je het beleeft, breidt het aantal mogelijkheden om erover te schrijven uit


    Een complicerende factor in het wegen van de gebeurtenissen in de vakantiekolonie zijn de gewijzigde maatschappelijke omstandigheden, zeker als het de seksuele moraal betreft. Ernaux probeert de wereld van 1958 te vangen. God en De Gaulle waren in Frankrijk aan de macht. Er was het Algerijnse conflict dat een stempel op het land drukte. Charly Gaul won de Tour de France en er was muziek van Dalida en Gilbert Bécaud. Van seksuele bevrijding was nog geen sprake en al helemaal niet voor vrouwen. Met onwetendheid treedt Annie een nieuwe fase tegemoet.
    Na het dansen belanden Annie en H. naakt op het bed in haar kamer. Tot penetratie komt het niet ondanks de inspanningen van H. Annie voelt zich overweldigd maar bespeurt ook bij zichzelf gevoelens van verliefdheid. De kater volgt snel. De volgende dag wil H. niets van haar weten en vermaakt hij zich met een ander. Iedereen lijkt op de hoogte van wat er tussen hun twee is gebeurd en de reputatie van Annie is beschadigd. Eindelijk vertoeft zij in een wereld waar zij bij wil horen en dan blijft erkenning uit.
    Als de periode in de vakantiekolonie bijna ten einde is, komt het alsnog tot seksueel contact tussen H. en Annie. Ze gaan vervolgens alle twee hun eigen weg. H. pakt zijn baan van gymleraar weer op en gaat terug naar zijn verloofde die op de achtergrond al steeds figureerde. Annie begint aan een vervolgopleiding. De ervaring tijdens het zomerkamp dreunt lang na. Ze ontwikkelt een eetstoornis met wisselende buien van onthouding en vraatzucht. Ze zal geruime tijd nodig hebben om dat probleem onder controle te krijgen. Er volgt een periode als au pair in Engeland. Behalve uit haar geheugen put Ernaux uit foto’s, brieven en dagboekaantekeningen om de betekenis van de gebeurtenissen te beschrijven. Geleidelijk treedt nadien een fase van normalisering aan al blijft wat er gebeurt is in het achterhoofd spoken.
    Ernaux lukt het om de heftigheid van de emoties met de nodige ingetogenheid te verwoorden. Ze wil haar individuele geschiedenis uitvergroten tot universele proporties. De titel meisjesherinneringen, zie de meervoudsvorm, illustreert die pretentie. Het was passender geweest als Ernaux de mate van generaliseerbaarheid van wat zij heeft meegemaakt aan de lezer had overgelaten.

    Terug