De ondertitel van het reisverslag is ‘onder de mensen’ naar een aansporing die Maxim Gorki ooit aan Isaak Babel gaf. Kom als schrijver achter het bureau vandaan. Aan Grunberg is die oproep wel besteed. Op jonge leeftijd vestigde hij zich in New York, globetrotter en schrijver. In Grunberg rond de wereld uit 2004 deed hij al eerder verslag van zijn reislust. Korte stukjes van overal. Nu in Kamermeisjes & soldaten legt hij een voorkeur aan de dag voor bezoeken achter de coulissen. Een kijkje in oorlogsgebieden maakt een groot deel van het boek uit. Daarnaast is hij kamerjongen in een Beiers hotel, gaat op bezoek bij een sympathisante van de Tupac Amaru in een Peruaanse gevangenis en werkt als trainee in de restauratiewagon van een Zwitserse trein. Er is een zucht om te infiltreren in het onalledaagse. De honger naar indrukken dient gestild. Grunberg participeert om iets van het leven te doorgronden en misschien wel om iets te voelen. Zijn beschrijving afgelopen weekend in de krant hoe hij, na een serieuze sollicitatieprocedure, een familie vond om mee op vakantie te gaan past in het patroon. Als embedded journalist overleven tussen de gevaren van Afghanistan levert een gevoel van onoverwinlijkheid op. Missie geslaagd. Niet voor niks noemt hij oorlog ‘die stormachtige prelude tot geluk’. En elders klinkt het: ‘ze willen me doden, dus ik besta.’

Nieuwsgierigheid maakt het leven niet alleen mooier en interessanter, het is met excuses voor de grote woorden, ook een morele plicht

De media hebben het Nederlandse publiek ruim onthaald op berichten over Uruzgan. Heeft het zin wat we daar doen? Moeten we langer blijven? Nabestaanden van slachtoffers zijn aan het woord gekomen. Het zijn niet deze grote kwesties die Grunberg bezig houden. Je hoeft hem niet te lezen om zijn scherpzinnige analyses. Zijn meerwaarde zit in ieders anders. Dat andere is het kijken door de bril van Grunberg. Hij wil weten hoe het dagelijks toe gaat in een uitzonderlijke situatie. Grunberg is dat recalcitrante jongetje met soms een charmante bui. Hij provoceert om te begrijpen. Een dwarse vraag kan dan een nieuw licht op de zaak werpen. Zo verbaast hij zich erover dat er twee majoors zijn om de pers te woord te staan. Tot hij door krijgt dat majoor Erwin van de landmacht en majoor Robert van de luchtmacht is. Ambtelijke competentiestrijd blijft ook in de woestijn nodig. Geconfronteerd met de beveiliging in de gevangenis ervaart hij dat een breipatroon met katjes in beslag is genomen vanwege het vermoeden dat het een tekening was voor de verovering van het Peruaanse parlement. Van grote emoties is Grunberg afkerig. Hij beschrijft wat hij waarneemt. Het resultaat is vaak ontluisterend. De werkelijkheid is platter dan je vooraf en van buiten geneigd bent te denken. Dat de lakens in een Beiers hotel niet dagelijks verschoond worden is een onthulling met diplomatieke risico’s. Winning the hearts and minds van de Afghaanse bevolking gebeurt niet altijd even elegant. Als je niet in het sperma wilt staan moet je onder het douchen je slippers aanhouden. De stap van platheid naar cynisme is snel gezet. Dan wordt Guantanamo Bay een lege dierentuin in verval. Of is het doel van de onderhandelingen tussen Israel en de Palestijnen dat ze leiden tot meer onderhandelingen. De status quo kent vele belangenbehartigers. Grunberg typeert zichzelf als een omgekeerde wereldverbeteraar en daar zit veel in. Zo meent hij bij aankomst in Kosovo op het vliegveld enkele collega oorlogsprofiteurs te herkennen. Het is zijn nuchtere manier van formuleren die een tegengif vormt tegen de geur van bederf in het beschrevene. De houding van Grunberg is tot op zekere hoogte een pose. De andere kant is die van een schrijver met een uiterst consciëntieuze taakopvatting. Het leven neemt hij misschien niet serieus maar het schrijverschap wel. In hoog tempo verschijnen zijn boeken en columns. Hij beschikt over een grote belezenheid. Zijn bereidheid om met het geld van een literaire prijs bij te dragen aan de uitgave van het verzameld werk van Karel van het Reve kan niet genoeg geroemd worden. Dat is een vrijgeleide om af en toe de wereld voor de gek te houden.

Terug