Met het werk van Jane Austen ben ik slecht bekend. Ooit las ik Emma, een werk dat mij matig kon boeien. Ik herinner me dat als een zedenschets in een, naar huidige maatstaven, traag tempo met als belangrijke bouwsteen wie krijgt wie. Het raadselachtige aan Jane Austen is dat haar werk al twee eeuwen de tand des tijds doorstaat. Schrijvers uit die tijd zijn een prooi voor de vergetelheid. Een breed publiek raakt echter nog steeds geboeid door Jane Austen, een vrouw die een onopvallend en ogenschijnlijk saai leven leidde. Welke kracht schuilt er in haar werk? Waar haalde zij haar inspiratie vandaan? Het zijn niet alleen de romans van Austen die nog furore maken maar zij biedt ook film- en televisiemakers inspiratie om haar werk te verbeelden.

Het vinden van antwoorden op bovengenoemde vragen is extra lastig omdat het informatiemateriaal over haar leven beperkt is. Jane Austen werd geboren op het Engelse platteland in 1775. Zij overleed op 41-jarige leeftijd iets verderop eveneens op het platteland. Foto en filmmateriaal ontbreken. Geluidsbanden met haar stem zijn er niet. Uit interviews kan niet geput worden. De biograaf moet het doen met wat getuigenissen van familie en bekenden en met de brieven die zie schreef. En dan zijn er natuurlijk de romans die ze schreef. Uit haar boeken valt de schrijfster Austen te reconstrueren maar wat zeggen die over haar leven. Austen schreef niet autobiografisch. Shields wijst erop dat zij opzettelijk de ware gebeurtenissen uit haar leven leek te vermijden als letterlijk materiaal voor haar werk. Uit piëteit met haar directe omgeving vermoedelijk. Al haalde zij de gebeurtenissen niet dicht bij huis, haar thema’s daarentegen wel.

Jane Austen was de zevende van acht kinderen en wel de tweede dochter. Haar vader was geestelijke. Veel van haar brieven zijn gericht aan haar paar jaar oudere zuster Cassandra. Met haar deelde ze haar hele leven een slaapkamer. De brieven verwijzen vooral terug naar de periodes dat ze tijdelijk gescheiden waren bijvoorbeeld vanwege uitstapjes naar neefjes en nichtjes. Een gebrek aan privacy typeert het leven van Jane Austen. De fixatie van haar personages om een geschikt huwelijk te realiseren, vormt in de ogen van Shields een metafoor om een eigen thuis te vinden. Een huwelijk was bij uitstek de weg naar een eigen bestemming. Austen had geen baan, geen echtgenoot en geen eigen vermogen. Haar leven werd omklemd door familie en bekenden, een mengeling van geborgenheid en benauwenis. Het schrijven was de uitlaatklep waarin zij haar individualiteit gestalte kon geven. Het was gebruikelijk dat zij in eigen kring uit haar werk voorlas waarmee ze bewondering oogstte. Publieke roem viel haar laat ten deel. Hoewel zij jong begon met schrijven lieten de eerste publicaties lang op zich wachten. Behalve het tot stand brengen van een huwelijk beschouwt Shields de verwikkelingen tussen generaties ook als een centraal thema in het werk.

De schrijfster Jane Austen kende twee vruchtbare periodes met elk drie romans waartussen een lange stilte van negen jaar viel. De eerste fase kende Pride and Prejudice als mijlpaal. Het zwijgen vond vooral plaats na een plotselinge verhuizing van de familie naar Bath. Die stad was haar te druk en te mondain. Shields typeert die stad als een showcase city.

Shields schrijft vol liefde en bewondering over Jane Austen. Zij roemt haar als een scherp waarnemer met een diep inzicht in de menselijke ziel. Het is vooral knap dat zij in literair isolement zo’n krachtig schrijfster kon worden. Literaire vriendschappen en vijandschappen ontbraken om haar te helpen de eigen stem te vinden. Shields heeft kennis genomen van eerdere biografieën maar brengt graag haar eigen accenten aan. Zo bekritiseert ze de opvatting dat Austen overleed aan de gevolgen van het Addison syndroom. Shields spreekt het vermoeden uit van borstkanker, de ziekte waaraan zijzelf leed ten tijde van het schrijven aan de biografie en die haar fataal zou worden. Shields is menigmaal omschreven als een auteur voor vrouwen. Daar wil ik graag aan toevoegen dat als een hoogtepunt in haar oeuvre de roman Larry’s party mag gelden waar een mannenperspectief de toon zet. En wel een man met een merkwaardige passie voor doolhoven. Shields werd geboren in dezelfde voorstad van Chicago als Hemingway maar belandde via haar huwelijk in Canada. Haar eerste roman getiteld Small ceremonies heeft een biografe als hoofdrolspeler mogelijk een vroege aankondiging van de behoefte om zich op het leven van Jane Austen te storten. Haar loopbaan eindigde met het bijzondere Unless waar de ouders voor een raadsel komen te staan waarom hun dochter een radicale draai aan haar leven geeft. Een thema dat Jane Austen alle eer aandoet.

Terug