Leesimpressies

  • Constantin Schreiber: Die Kandidatin

  • Nr. 37 - 2021
  • Het zal geen toeval zijn dat in de aanloop naar de Duitse parlementsverkiezingen een roman het licht zag met de verkiezingen als centraal onderwerp. De auteur is Constantin Schreiber, bekend als presentator van de Duitse Tagesschau. Hij schreef eerder boeken over de islamitische wereld en nu verscheen zijn romandebuut. Om enige afstand tot de actualiteit te houden situeert hij zijn verkiezingen enkele decennia in de toekomst. Kandidaat om het tot bondskanselier te schoppen is Sabah Hussein. Zij is 44 jaar, moslima en feministe. Zij groeide op in een Libanees vluchtelingenkamp en kwam als asielzoeker naar Duitsland. Daar begon met vallen en opstaan haar opmars door de instituties. Zij werd lijsttrekker voor de progressieve Ecologische Partij, de grote concurrent van de Economische partij. Duitsland is sterk gepolariseerd. Tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen zijn groot. Arme mensen wonen in containers, rijke mensen in ommuurde gemeenschappen. Mensen grijpen naar geweld om hun opvattingen kracht bij te zetten. Sabah Hussein is voorstander van een radicale vorm van diversiteit. Dat is de enige manier om groepen in achtergestelde posities een uitweg te bieden. De Ecologische Partij is fel tegen het kapitalisme en het daarmee verbonden racisme. De rollen moeten omgedraaid worden. De roman behandelt de periode voorafgaand aan de verkiezingen.

    Het is niet alleen in Duitsland onrustig. In de omringende landen is het rechtspopulisme aan de macht gekomen. China heeft met geweld Taiwan ingenomen. Duitsland neemt wekelijks flinke aantallen vluchtelingen op uit het Midden-Oosten. Men heeft aldaar eigen opvangkampen van waaruit een luchtbrug wordt onderhouden met Duitsland. Het principe van diversiteit heeft de vorm aangenomen van een dwangbuis. In wetgeving zijn quota voor bevolkingsgroepen vastgelegd. Het gaat om identiteitspolitiek in optima forma. Het gaat om wie je van huis uit bent en niet om wat je vindt of doet of kunt. In de wet op de diversiteitseisen is het heersende gedachtengoed terug te vinden.

    Merkmale der Vielfalt sind: weibliches Geschlecht; nichtweiβe Hautpigmentierung; erkennbar gelebte muslimischer Glaube; das regelmäβige, nicht nur gelegentliche Tragen eines Hijab; eine gleichgeschlechtliche sexuelle Orientierung


    Voor alle subcategorieën zijn minimum percentages van kracht. De roman volgt Saba op verkiezingstournee en op dienstreizen naar het buitenland in haar hoedanigheid van ambtenaar op een ministerie. De samenleving is al in veel opzichten verschillend van de huidige situatie. Gedrukte kranten bestaan er niet meer. Media, veelal sociale media , zijn politiek gekleurd en bedienen de mensen uit de eigen achterban. Eigen bubbel eerst. Sabah heeft naast een fanatieke aanhang ook felle tegenstanders. Er zijn mensen die wroeten in haar verleden op zoek naar compromitterende informatie. Tijdens een werkbezoek aan een kerkdienst wordt Sabah het slachtoffer van een aanslag. Zij overleeft het maar raakt zwaar gewond. De dader is een vrouw uit haar eigen beveiligingsteam. De rechtszaak die volgt begint met een wrakingsverzoek tegen de rechter door de advocaat van de verdachte. De rechter is een uitgesproken moslima die zich sterk maakt om recht te spreken onder het dragen van een hoofddoek. Het wrakingsverzoek wordt afgewezen. Omdat de rechter de situatie van Sabah uit eigen ervaring kent, is zij de aangewezen persoon om in dit proces een oordeel te vellen. De partijdigheid is geïnstitutionaliseerd.
    Voor veel lezers van nu schetst Schreiber een huiveringwekkend toekomstbeeld. In het Westen komt de islam via het instrument van verkiezingen aan de macht en worden democratie en rechtsstaat uitgehold. Voor afwijkende opvattingen is nauwelijks plaats meer. De vrijheid gaat met pensioen. Niet alleen het rechtsextremisme maar heel rechts wordt in de ban gedaan. De roman van Constantin Schreiber doet erg denken aan Onderworpen van Michel Houellebecq van een paar jaar geleden. Daarin gaat de presidentsverkiezing tussen het Front National en de Moslimbroederschap waarbij de laatste partij wint dankzij een strategisch bondgenootschap met de socialisten. Houellebecq vertelt het verhaal vanuit het perspectief van een hoogleraar aan de Sorbonne die geldt als een groot kenner van het werk van Joris-Karl Huysmans. Na de overwinning van de islamisten wordt de man ontslagen. Voor hem is niet langer plek aan de Islamitische Universiteit. Later bereikt hem de uitnodiging om terug te keren op voorwaarde dat hij bereid is zich tot de islam te bekeren.
    Schreiber en Houellebecq maken zich kennelijk zorgen over een vreedzame machtsgreep van de islam in West-Europa. De vraag, die daarbij onderbelicht blijft, is in welke mate het gevaar dat zij behandelen realistisch is. Laven de auteurs zich niet al te makkelijk aan islamofobe opvattingen? Ik deel de zorg dat het maatschappijbeeld uit de romans weinig aanlokkelijk is. Toch lijkt mij het scenario nog altijd waarschijnlijker dat moslims zich voldoende accomoderen aan de verleidingen van de Westerse samenleving dan dat zij vanuit een minderheidspositie de doorzettingsmacht ontwikkelen om de autochtone bevolking, of moet ik zeggen mensen met een autochtone achtergrond, hun wil op te leggen. Zeker in kleine kring broeit de onverdraagzaamheid. Op wat langere termijn lijkt het mij aannemelijker dat nieuwe Nederlanders, even zo nieuwe burgers van West-Europa, een voorkeur zullen hebben voor de combinatie van Westers burger en moslim Dat geldt in versterkte mate voor de vrouwen en de homo’s onder hen. Houellebecq en Schreiber schetsen een schrikbeeld dat er vermoedelijk en hopelijk nooit komt.
    middelr@xs4all.nl

    Terug