Lodge heeft voor hoofdpersoon Desmond Bates een vertrouwd terrein gekozen, de universitaire wereld. Althans tot op zekere hoogte. Professor Bates was hoofd van de afdeling taalkunde maar koos na een reorganisatie voor vervroegd pensioen. Hij heeft alle tijd om zich zorgen te maken over en te ergeren aan zijn toenemende doofheid. Na zijn eerste vrouw te hebben verloren aan kanker is hij hertrouwd met de acht jaar jongere Winifred door hem steeds aangeduid als Fred. Zij noemt hem darling en kan dat niet allen uitspreken vol genegenheid maar ook met afkeuring, ongeloof, wanhoop, verveling, medelijden, ongeduld en ironie. Hij heeft twee kinderen en zij uit een eerder huwelijk drie. Fred heeft samen met een vriendin een eigen galerie waarmee ze zeer succesvol is. Ook de rol van aanhangsel op feestjes en recepties van een geslaagde zakenvrouw gaat Bates niet makkelijk af. Eens per maand bezoekt hij in Londen zijn 89-jarige vader die nog zelfstandig woont, hoewel dat nauwelijks meer gaat. In de loop van de bezoeken en de tussentijdse telefoongesprekken ziet de lezer de beginstadia van dementie verder opschuiven.

Lodge, die uit eigen ervaring bekend is met het probleem van slechthorendheid, schetst indringend hoe een dergelijke handicap je leven kan domineren. Voortdurend loert het gevaar van sociaal isolement. Uit angst in verlegenheid te raken doordat essentiële informatie hem ontgaat, mijdt Bates gezelschappen. Of hij kiest in noodsituaties voor de aanval door zelf permanent het woord te voeren. Dan is er de strijd met het hoorapparaat. Daar is altijd wat mee. Hij vergeet het mee te nemen of in te doen dan wel in te schakelen of bijtijds nieuwe batterijen aan te schaffen. Wat ook nog kan is dat het formaat van de batterijen niet past. Bates gebruikt voor de onbewust vijandige relatie met het hoorapparaat de term Bates reflex vernoemd naar de uitvinder van dit verschijnsel, hijzelf, in het begin van de eenentwintigste eeuw. Veelvuldig wordt de vergelijking gemaakt tussen doofheid en blindheid. Bijna iedereen, die een keuze krijgt voorgelegd tussen deze twee handicaps, beschouwt doofheid als het minste kwaad. Daar valt op af te dingen. Om kennis te kunnen nemen van de wereld om je heen heb je misschien meer baat bij goed functionerende ogen dan oren. Als het gaat om intermenselijk verkeer ligt dat mogelijk anders. Het wisselen van woorden is meer dan het wisselen van blikken de gangbare pasmunt in het contact tussen mensen. Bates merkt op dat blinden dankzij attributen als een geleidehond, een witte stok en donkere brillenglazen direct herkenbaar zijn en sympathie wekken. Dat uiterlijk vertoon missen doven. Zijn obsessie met doofheid leidt er toe dat hij zich verdiept in de levens van beroemde lotgenoten als Goya en Beethoven. Om het allemaal niet te somber te laten worden, heeft Lodge zijn hoofdpersoon de nodige humor te leen gegeven. We volgen Bates als hij op een cursus liplezen gaat, die anders dan hij hoopte, bestaat uit klassikaal onderricht. De leerlingen inspireren elkaar om hun weerbaarheid te versterken. Daarom vindt Bates het niet erg om deel uit te maken van dit gezelschap. Hij zit met genoegen op zijn stoel in de halve cirkel van Deaf Row. Geregeld maakt Bates een woordspeling met doof en dood. Behalve de titel is er sprake van Deaf in the afternoon en Deaf and the maiden met een knipoog naar Hemingway en Schubert. De dood is eveneens in de buurt via een leugenachtige Amerikaanse studente die zich als een wervelwind mengt in zijn leven. Zij doet onderzoek naar de betekenis van zelfmoordbriefjes en zoekt zijn begeleiding. Bates biedt weerstand en laat zich door haar niet compromitteren in tegenstelling tot een universitaire collega.

Tegen het eind van het boek vertrekt Bates naar Polen om als invaller enkele gastcolleges te geven in drie steden. Na zijn optreden in Krakau brengt hij een bezoek aan Auschwitz. Hij schakelt zijn hoorapparaat in zodat alle nuances van stilte tot hem doordringen. Luisterend naar zijn krakende voetstappen op de bevroren sneeuw raakt hij diep onder de indruk. Zijn beschrijving is zeer herkenbaar. Hoewel alle beelden bekend zijn van foto’s, documentaires en speelfilms is de confrontatie met het summum aan onvoorstelbaarheid vele jaren na dato onuitwisbaar. Terug in Engeland eisen de familieverwikkelingen de aandacht op. Zijn vader gaat snel achteruit. Zijn dochter staat op punt van bevallen. Zijn leven als zoon nadert het einde, dat als grootvader gaat beginnen. Bates is klaar voor een nieuwe fase. Lodge heeft met zijn gebruikelijke vakmanschap een even onderhoudende als melancholieke roman afgeleverd.

Terug