Leesimpressies
Deon Meyer: 13 uur
- Nr. 19 - 2016
- In deze periode van het jaar kun je voor de dag komen met een serieverkrachter of lustmoordenaar. Juni is traditioneel de maand van het spannende boek. De beste Nederlandse thrillerauteur krijgt de Gouden Strop om de nek. Vrij Nederland brengt de thrillergids op de markt en de boekenbranche reikt een geschenk uit, dit keer geschreven door Simon de Waal. Waarom zou je een boekenmaand anders behandelen dan een boekenweek? De thriller is ooit tot ontwikkeling gekomen in de Angelsaksische wereld, brilliant deduction Watson, en kent de laatste decennia een grote bloei in de Scandinavische landen. Donkere dagen, koude winters en uitgestrekte landschappen stimuleren het genre. Dan gedijt het schrijven over criminaliteit. De globalisering heeft ook in de wereld van het spannende boek huisgehouden. Vanuit alle continenten dienen zich schrijvers aan. Vrij Nederland schrijft al geruime tijd met enthousiasme over het werk van de Zuid-Afrikaan Deon Meyer. Van hem zijn al flink wat boeken hier uitgebracht. Liefhebbers rekenen 13 uur tot zijn beste werken. Dat leek me een geschikte titel voor een kennismaking. Leve de misdaad in het uiterste puntje van Afrika.
Inspecteur Bennie Griessel wordt vroeg in de ochtend wakker gebeld. Buiten voor een kerk is een jonge vrouw aangetroffen met doorgesneden hals. Het blijkt te gaan om een Amerikaanse toeriste. Een hachelijke zaak want dat kan de reputatie van Zuid-Afrika als aantrekkelijke vakantiebestemming in het tijdperk na Mandela ernstige schade berokkenen. Kort daarna wordt Griessel ook nog geconfronteerd met een doodgeschoten platenbaas. Deze verslinder van vrouwen wordt thuis levenloos aangetroffen naast zijn laveloos dronken echtgenote. Een crime passionel ligt misschien iets te veel voor de hand. De twee zaken lijken los van elkaar te staan maar in een thriller kan daar natuurlijk geen sprake van zijn. De link blijft tot het eind van het boek onduidelijk. Griessel is niet rechtstreeks belast met beide zaken. Hij heeft passend bij zijn ervaring een rol toebedeeld gekregen als mentor voor de collega’s die met de opsporing belast zijn. Het politiecorps van Zuid-Afrika kent een multi-etnische samenstelling met hier en daar onervaren mensen op sleutelposities. Dat leidt soms tot miscommunicatie. Griessel staat even niet in de frontlinie waardoor hij misschien zijn eigen alcoholprobleem onder controle kan krijgen. Gaandeweg zal de bemoeienis van Griessel toenemen. In 13 uur komen vele vaste ingrediënten uit de misdaadliteratuur aan bod. Dat maakt de vraag actueel aan welke eisen een sterke thriller behoort te voldoen. Wat mij betreft gaat het om vijf criteria. In willekeurige volgorde zou ik als eerste couleur locale willen noemen. Een spannend boek speelt niet in het luchtledige. Tijd en plaats zijn een noodzakelijk bestanddeel om diepte in een verhaal te leggen. Extreem gesteld zou een goede thriller alleen maar op dat specifieke tijdstip op die specifieke plek kunnen spelen waar de auteur het oog op heeft laten vallen. Coleur locale is in 13 uur volop aanwezig. Binnen de politieorganisatie is er sprake van spanningen en van corruptie. Tussen een blanke, een Zoeloe en een Xhosa treden makkelijk misverstanden op. Er is aandacht voor de geschiedenis van het land. Afrikaners grepen de macht na eerst zelf onderdrukt te zijn geweest door de Engelsen.
De Afrikaners zijn erbovenop gekomen,een wonderbaarlijke prestatie. Maar toen vergrepen zij zich aan hun macht. Nu zijn er tekenen dat de zwarte regering dat ook gaat doen. Ik ben bang dat ze dezelfde fouten gaan maken
Tot de core business van de thriller behoort spanning. Hierbij is het Hitchcockiaanse onderscheid tussen surprise en suspense van belang. Suspense ontstaat door een evenwichtige dosering van informatie. Meyer bouwt de spanning op door veel tijdsdruk te leggen in zijn verhaal. De titel verwijst daar al naar. Bovendien wisselt hij veel tussen kortdurende scènes waardoor het boek vele cliffhangers in miniformaat bevat.
Een derde criterium is dat van de aansprekende personages. Een al dan niet potentieel slachtoffer dient bij de lezer sympathie op te wekken. Waarom zou de lezer zich identificeren met het dreigende lot dat een onuitstaanbare snuiter boven het hoofd hangt? De identificatie van de lezer kan zich ook richten op degenen die met de opsporing zijn belast. Inspecteur Bennie Griessel heeft het hart zeker op de juiste plaats al ben ik persoonlijk allergisch voor politiemensen met een alcoholprobleem. Speurneus en drankneus hoeven voor mij geen synoniemen te zijn. Die combinatie is te vaak beproefd.
Een goede thriller behoeft bovendien een sterk plot. Daarvan is sprake bij een grote mate van onvoorspelbaarheid zonder dat daardoor de geloofwaardigheid in het gedrang komt. Als je de afloop lang van tevoren ziet aankomen kun je beter de hond uitlaten dan doorlezen. Het plot is in 13 uur zeker geloofwaardig al komen er aan het eind nog wel wat veel apen uit de mouw. Een laatste criterium voor een goede thriller is vanzelfsprekend dat het goed geschreven is. Deon Meyer beschikt over een vaardige pen die in hoog tempo de gebeurtenissen op de lezer los laat. Keerzijde is wel dat ik enkele dagen na lezing geen zin uit het boek nog zou weten te reproduceren. Gemeten aan de criteria springt Deon Meyer met 13 uur zeker boven de middenmaat uit.
