Leesimpressies
Elena Ferrante: Het verhaal van het verloren kind
- Nr. 4 - 2017
- Iedereen kan zich wel een oppervlakkig beeld vormen van een Napolitaanse volkswijk. Het wasgoed hangt aan een boven de straat gespannen lijn te drogen. Beneden liggen de vuilniszakken schots en scheef over elkaar heen. Uit een café klinkt geroezemoes. Binnen zitten mannen met verweerde koppen, die vroeger Macho hebben geheten, aan een glas te nippen mijmerend over Diego Maradona en Ruud Krol. Overal ruikt het naar verloedering. En vooruit, laat ik ook nog een manke straathond opnemen in het tafereel. Dat is allemaal buitenkant. Hoe zou het zijn om in zo’n wijk te leven en helemaal hoe zou het zijn om als vrouw in zo’n wijk te leven? Wie het antwoord op die vraag wil weten kan terecht bij Elena Ferrante, een raadselachtige schrijfster die er alles aan doet om haar identiteit verborgen te houden. In ongeveer 1700 bladzijden gespreid over vier delen is veel informatie te vinden. De meeste lezers zullen het antwoord nooit meer vergeten. Kernvraag is of je ooit weg wilt uit een dergelijke omgeving en misschien nog wel meer of je weg kunt. Ferrante beschrijft de geschiedenis aan de hand van twee hartsvriendinnen. De ene blijft en de andere gaat. Waren zij in staat een juiste keuze te maken? Wie wel en wie niet? Het verhaal begint op het moment dat twee jonge meisjes een verbond sluiten.
De vrouw die Ferrante het verhaal laat vertellen is Elena Greco, kortweg Lenu. Zij is de dochter van de conciërge op het gemeentehuis. De ander, over wie veel verteld wordt, is Rafaello Cerullo. Zij wordt door iedereen Lina genoemd maar Lenu noemt haar Lila. Zij is de dochter van de schoenmaker. De twee meisjes zijn geboren in augustus 1944. Zij spelen zoals jonge meisjes dat doen met hun pop. Als de poppen in het souterrain van Don Achille belanden, neemt hun verbond dat zes decennia zal duren een aanvang. Don Achille is een woekeraar en de boeman van de buurt. Lila neemt geen genoegen met de situatie. Zij neemt het initiatief om bij Don Achille verhaal te halen. Halverwege pauzeert Lila om op Lenu te wachten. Zij geeft haar een hand. Het bondgenootschap is bezegeld. Achter de façade van de vriendschap, broeit de concurrentiestrijd. Wie is de mooiste en wie is de intelligentste? De twee meisjes zijn zeer getalenteerd maar Lenu is ambitieus en Lila niet. Zij onttrekken zich door veel te lezen aan de rauwheid van het dagelijks leven. Zelf een boek schrijven is de manier om rijk en beroemd te worden en om de wijk te verlaten. Lenu zal die droom waarmaken. Lila schrijft bij vlagen ook maar publiceert niks. Vooruitkomen in de wereld, wat heeft dat nu voor zin. Het is zoals het is. Lenu wil haar stem laten horen en Lila niet. Op indringende wijze maakt Ferrante de lezer deelgenoot van de ambities, overtuigingen en onzekerheden van Lenu. Van Lila krijgen we de informatie uit de tweede hand, te weten via de observaties en ervaringen van Lenu. Hoewel je bewondering kunt hebben voor het doorzettingsvermogen van Lenu, is Lila de grote held van de romancyclus.
Lila windt iedereen om haar vingers zonder het te willen of zonder daar moeite voor te doen. Ze is ongrijpbaar, niet omdat de auteur in haar portret tekort schiet maar omdat ze ongrijpbaar is. Lila is altijd en overal ongenaakbaar zichzelf
Ook de omgeving van de twee meisjes komt ruimschoots aan bod. Het gaarbij niet alleen om de gezinsleden maar ook om de buurtbewoners. De lezer krijgt een hele generatie bewoners gepresenteerd die een afspiegeling vormen van de Napolitaanse bevolking. Sommigen zijn fascist, anderen communist. Weer anderen maken deel uit van de Camorra. De gebroeders Solara trekken in de wijk aan de touwtjes. Met geld van dubieuze herkomst bepalen zij wat er gebeurt. Zij nemen in dienst wie ze kunnen gebruiken. Wie bezwaar aantekent, moet de gevolgen dragen. Er zijn nogal wat personages die geen natuurlijke dood sterven. Op Lila krijgen de gebroeders Solara uiteraard geen vat.
Lenu gaat verder leren hoewel haar ouders dat niet nodig vinden. Met steun van een vroegere docent kiest zij ervoor zich te ontwikkelen en komt zij uiteindelijk op de universiteit terecht. Zij komt in aanraking met een wereld die vreemd voor haar is maar ze slaagt. Via een studie in Pisa komt zij in Florence terecht. Zij trouwt met Pietro die behoort tot een vooraanstaande familie in linkse kringen. De volkswijk uit Napels is dan ver weg maar nooit geheel uit haar gedachten. Ze krijgt een verhouding met Nino ook afkomstig uit dezelfde buurt. Haar hele leven is ze al van Nino onder de indruk. Zij kent het gezin waaruit hij afkomstig is van zeer nabij. Nino heeft een afkeer van zijn vader, een onverbeterlijke vrouwengek. Nino heeft echter de genen niet van een vreemde. Pikant voor de vriendschap tussen de twee vrouwen is dat Lila in het verleden ook een relatie met Nino heeft gehad. Lila was toen overigens nog getrouwd met een andere bewoner uit de volkswijk. Als 16-jarige is ze in het huwelijk getreden en snel nadien wordt ze moeder. Schokkend is het verslag hoe zij door haar radeloze man in de huwelijksnacht is afgetuigd. Het hoort tot het natuurlijke patroon der dingen. Als meisje krijg je eerst van je vader slaag te verduren, later van je man.
Er is weinig idyllisch in de volksbuurt. Misschien het parkje bij de kerk. Langzaam verandert Italië. In de moderne tijd kun je in het park de injectiespuiten oprapen. Als de twee vrouwen elkaar weer treffen merkt Lila op, verwijzend naar Afrikanen en Aziaten die in de buurt zijn komen wonen, dat ze nooit de wereld is ingetrokken maar dat de wereld naar haar is toegekomen.
Hoewel er best het een en ander valt af te dingen op de romancyclus – er zijn nogal veel toevallige ontmoetingen en voortdurend kondigt Ferrante onverwachte gebeurtenissen aan wat overbodig is in een boek dat uitpuilt van onverwachte gebeurtenissen – is de indruk die achterblijft overweldigend. Ferrante weet diep door te dringen in de levens van haar personages. De lezer zoeft door een achtbaan waar geen einde aan lijkt te komen. Als dat toch gebeurt, wil je meteen een nieuw kaartje kopen.
