Leesimpressies

  • Elnathan John: Born on a tuesday

  • Nr. 31 - 2020
  • Nigeria kent een snelle bevolkingsgroei. De teller staat boven de tweehonderd miljoen wat ruimschoots meer is dan Macron en Merkel samen op de been kunnen brengen. Het is een land waarin verdeeldheid een grote rol speelt, vooral tussen het noorden en het zuiden. Dat heeft te maken met de aanwezigheid van diverse bevolkingsgroepen, zoals Hausa, Igbo en Yoruba, en met verschillen in religie. In de media verschijnen berichten over het islamitisch terroristisch geweld van Boko Haram. Deze terreurgroep is vooral actief in het noorden en heeft als specialisme moorden en het ontvoeren van schoolmeisjes. Nigeria heeft veel schrijvers voortgebracht maar zij kiezen meestal niet het noorden uit als het decor van hun verhalen. Elnathan John doet dat wel. Zijn debuutroman, Born on a Tuesday, dateert uit 2015. Het is een coming-of-age roman verteld door de hoofdpersoon Dantala, die geboren is op een dinsdag en daarom zo heet. Vanaf de eerste zin is de toon gezet als vermeld wordt dat een groepje hangjongeren graag opschept over hoeveel mensen zij vermoord hebben. Gezelliger dan dat wordt het niet. Het meeleven met de persoon van Dantala zorgt ervoor dat je als lezer toch wilt weten hoe zijn leven zich ontwikkelt ondanks alles.

    Dantala is geen heilig boontje maar wel een mens van goede wil. Hij verlaat zijn geboortedorp om in de leer te gaan bij een islamitische meester Sheik Jamal. Hij krijgt les in de Koran, raakt betrokken bij de politieke strijd tussen de Kleine en de Grote Partij waarna meer levenslessen volgen. Dantala is uiterst loyaal aan Sheik die op zijn beurt het talent van de jongen onderkent. Dantala keert naar huis terug om zijn moeder te vragen zijn toekomst langer aan Sheik Jamal te mogen verbinden. Zijn vader is overleden en zijn broers hebben zich aangesloten bij sjiieten met een fanatisme dat binnen het gezin een kloof veroorzaakt. Zijn moeder kwijnt weg door alles wat zij te verduren heeft gekregen. Door regenval en overstroming heeft zij haar dochters verloren zonder dat ooit de stoffelijke resten zijn gevonden. Moeder is gestopt met praten. Dantala realiseert zich dat hij zelf verantwoordelijkheid moet nemen. Hij kiest voor een leven aan de zijde van Sheik. Daar krijgt zijn leergierigheid als jongen zonder opleiding alle kans te gedijen. Hij stort zich op het leren van Engels met behulp van zijn vriend Jibril. In de boeken die hem ter beschikking staan zoekt hij van alles op om het Engels beter onder de knie te krijgen. De roman bevat de aantekeningen die hij maakt ter beschrijving van moeilijke woorden als anthropology of terrify. Het irriteert hem mateloos als het woordenboek een begrip definieert met behulp van een woord dat hij niet kent.

    I love learning new words. I love reading the definitions and examples in Sheik”s dictionary, then finding those words in books or magzines and using the words with the only person who can get them, Jibril


    De samenleving als dat begrip al van toepassing is, confronteert de mensen met de kwetsbaarheid van het leven. Er zijn geen publieke voorzieningen die de nood kunnen lenigen. Er is een politieapparaat en een leger maar deze instellingen zijn meer onderdeel van het probleem dan van de oplossing. Dan is er te veel en dan weer te weinig regen. Er vindt een uitbraak van cholera plaats waar geen adequaat antwoord op volgt. Bovendien is er overal geweld. Mensen worden vermoord of, milde variant, hun hand wordt afgehakt. Men steekt de moskee van een rivaliserende groep in brand waarbij ook Dantala zich niet onbetuigd laat.
    Op elke bladzij van de roman roept iemand Allah aan. Onder de vlag van Allah voeren alle mannen met ambitie hun persoonlijke agenda door. Strijd is onvermijdelijk. De rechterhand van Sheik Jamal splitst zich af en begint voor zichzelf. Sheik probeert conflicten zo veel mogelijk te vermijden maar dat dwingt bij de concurrentie weinig respect af. Een grote mond annex schrikbewind genereert volgelingen. Sheik Jamal wordt het mikpunt van een aanslag. Door alle ontwikkelingen komt Dantala in aanmerking om de vrijgekomen positie van rechterhand te vervullen. Daarvoor is het wel noodzakelijk dat hij eerst in het huwelijk treedt. Een ongetrouwde tweede man is ondenkbaar. Hoe hoger in de hiërarchie des te kwetsbaarder ben je. Dantala zal het volle pond te verduren krijgen.
    Desillusies nemen toe. Aanvankelijk dacht Dantala dat kennis en lezen een pad effende naar inzicht. What, apart from mere unhappiness, is the use of trying to look into what only Allah knows and destines? Later in het verhaal neemt de uitzichtloosheid verder toe. It gets harder and harder as I wonder why we spend hours and hours saying that Allah is great when He abandons us in our time of need. Het dagelijkse gescherm met Allah is een dooddoener die een samenleving vastpint in de status quo. Dantala vertelt het verhaal onopgesmukt in beknopte zinnen. Het taalgebruik past bij de autodidact die hij is.
    Elnathan John heeft na deze roman een satirisch werk geschreven waarin hij vele zaken in zijn vaderland op de korrel neemt inclusief de rol van religie. Becoming a Nigerian: a guide is even scherp als tragisch. Elnathan John woont tegenwoordig in Berlijn. Dat lijkt een verstandige stap.
    middelr@xs4all.nl

    Terug