Leesimpressies
Eugen Chirovici: Boek der spiegels
- Nr. 10 - 2017
- Nu voor het eerst een boek van de Roemeense schrijver Chirovici in het Nederlands is vertaald, wilde de uitgever het nieuwe lezerspubliek een extra service bieden. De flaptekst vermeldt dat de naam in het Roemeens als Kierovietsj uitgesproken dient te worden, aldus wordt onze kennis opgefrist. Laat dit ook een aansporing zijn voor De Bezige Bij om voortaan aan lezers te melden dat hun gelauwerde auteur in het ene geval klinkt als Hermans en dan weer als Nooteboom. De handreiking van uitgeverij Bruna trof mij aangenaam. Het voorkomt dat wij een faux pas in de Roemeense taal maken. Overigens is er met de Roemeense taal wel iets merkwaardigs aan de hand, vooral als het om Roemeense schrijvers gaat. Zij gebruiken die taal namelijk niet. Chirovici schreef in het Engels wat ongetwijfeld heeft geholpen bij de grote internationale aandacht die hij met zijn boek oogstte. De beroemde toneelschrijver Eugen Ionesco, gegevens over de juiste uitspraak ontbreken, schreef noch in het Roemeens noch in het Engels. Bij hem was Frans de voertaal. In 2009 ging de Nobelprijs voor literatuur naar de Roemeense Herta Müller. Zij schreef en schrijft in het Duits. Genoeg omtrekkende bewegingen. Laten we het hebben over de boeiende roman van Chirovici, die met recht net als thriller getypeerd kan worden.
Chirovici vertelt in het heden over een onopgeloste moord uit 1987. Slachtoffer is Joseph Wieder, professor psychologie aan Princeton. De zaak is bijgezet in het archief met cold cases. Wieder was bezig aan een onderzoek waarover de nodige geheimzinnigheid bestond. Hij hield zich bezig met de functie van het geheugen met name hoe dat werkt bij mensen die een traumatische ervaring hebben ondergaan. De professor leek een doorbraak op het spoor. De verwachtingen waren hoog gespannen.
Dan ontvangt een literair agent een brief met een deel van een manuscript. De afzender is Richard Flynn, die indertijd aan Princeton studeerde en als bijbaantje de bibliotheek van Wieder systematiseerde. De warme brief wekt de belangstelling van de literaire agent. Het manuscript bevat gedetailleerde informatie over de periode die aan de moord voorafging maar geeft geen uitsluitsel over de ontknoping. De werktitel van het manuscript is ‘Boek der spiegels’ en het fragment eindigt als Flynn op de avond van de moord zich op weg begeeft naar het huis van Wieder. Hierna volgt de weergave van het manuscript met de zienswijze van Flynn. Behalve Flynn treden nog enkele figuren op uit de omgeving van Wieder. Er is een intelligente en zeer ambitieuze studente die nauw met Wieder samenwerkt. Er is het ex-vriendje van deze studente die volgens Flynn erg jaloers is. Dan is er ook nog een klusjesman die net als Flynn en de studente via een sleutel toegang tot de woning heeft.
Een vondst van het boek is dat de auteur een spel speelt met het domein waarop Wieder deskundig is: de werking van het geheugen. Aan het eind van het boek richt Chirovici zich tot de lezer en verklaart hij welk idee ten grondslag ligt aan het boek. Hij vertelde aan zijn moeder en broer dat hij een duidelijke herinnering bewaarde aan zijn aanwezigheid bij de begrafenis van een plaatselijke Roemeense voetballer. In de open kist was een bal zichtbaar op de borst van de overledene. Zijn familieleden bevestigen deze weergave maar stellen vast dat hij vanwege zijn jeugdige leeftijd daar nooit bij geweest kan zijn. Chirovici kopieert dit gegeven naar de Amerikaanse situatie.Ons geheugen is geen videocamera die alles opslaat wat zich voor de lens afspeelt maar heeft meer weg van een combinatie van een scenarioschrijver en een regisseur die uit flarden van de werkelijkheid hun eigen film samenstellen
De literaire agent spoort Flynn op en wil het volledige manuscript bij een uitgeverij onderbrengen. Flynn blijkt echter terminaal ziek. De rest van het manuscript blijft onvindbaar. Om de impasse te doorbreken geeft de literaire agent de opdracht aan een verslaggever om de ware geschiedenis boven water te halen. Daaruit volgt dat er een tweede licht op de zaak geworpen wordt. De verslaggever opereert langs drie lijnen. Hij raadpleegt het internet op zoek naar informatie, hij probeert de in het manuscript genoemde personen op te sporen en duikt in het politie dossier. Later komt er nog een derde versie doordat het estafettestokje wordt overgenomen door de inmiddels gepensioneerde politieman die destijds het onderzoek leidde.
Flynn, de verslaggever en de politieman brengen elk hun eigen accenten aan in de oude moordzaak. Chirovici weet aldus tot het einde toe een ander als verdachte in de schijnwerper te zetten. Personages oogsten bij toerbeurt sympathie en antipathie waarbij de auteur steeds binnen de grenzen van het aannemelijke weet te blijven. Er komt zelfs nog een bekentenis van een buitenstaander uit de hoge hoed. In het eerder aangehaalde nawoord benadrukt de auteur dat hij geen whodunit wilde schrijven maar een whydunit. Ter geruststelling van de lezer mag ik wel verklappen dat aan het einde ook onthuld gaat worden wie de dader is geweest. Vele omzwervingen leiden tot een ontknoping.
