Week 36, 2006

McCourt heeft zo’n drie decennia les gegeven. Aanvankelijk alleen Engels later aangevuld met creative writing. Hij staat uitgebreid stil bij zijn moeilijke eerste jaren als docent. McCourt beschikt over de benodigde opleiding maar les geven krijg je vooral door het te doen in je mars. Voor een jonge docent is het meer learning dan teaching. Het is bovendien een heel gevecht van jou als eenling tegenover ruim dertig anderen. Hoe hou je hen rustig en zorg je voor aandacht. Je moet dat echt alleen zien uit te vinden al was het maar omdat je prestige schade lijdt als je schoolleiding of ouders inschakelt om het pleit te winnen. Dat is een zwaktebod. En denk maar niet dat de leerlingen ontvankelijk zijn voor jouw probleem. Zij hebben hun eigen problemen waarvan jij er één bent. Leraar en leerlingen zijn tot elkaar veroordeeld waarbij de relatie niet voor iedereen vrijwillig is. Behalve de machtsstrijd bestaat er tussen de partijen ook een bepaalde verbondenheid. Een docent die een leerling weet te raken, heeft een impact die een leven lang meegaat. Omdat de identificatie in het onderwijs anders uitpakt als bij een gijzeling kan hier gesproken worden van een Uppsala syndroom. McCourt experimenteert hoe hij de aandacht kan vangen. Een klas in het gareel maakt het leven voor de docent dragelijk maar er is ook eergevoel in het spel. Waarom heeft een leerling wel een gewillig oor voor het geklets van zijn buurman en niet voor mij zo vraagt hij zich af. In plaats van plichtmatig de lesstof uit het boek aan te houden, ontdekt hij de klas te kunnen boeien met de verhalen uit zijn eigen leven. De lezer krijgt sommige van deze verhalen ook opgediend. Een zwakker deel van het boek. En daar is de ellendige jeugd weer uit de eerdere boeken: de armoede en vader aan de whisky. Dat is nu wel genoeg uitgemolken. McCourt slaagt er bij deze passages slecht in het zelfmedelijden buiten het boek te houden. Tijdens de lessen creative writing, bij de zoektocht naar een onderwerp, krijgt hij het zelfs door zijn leerlingen ingewreven: u heeft het makkelijk met die ellendige jeugd.

De aantrekkelijke kant van Teacher man is dat McCourt zich met vallen en opstaan weet te ontwikkelen tot een goede docent en ons van die ontwikkeling getuige laat zijn. Hij doet graag een beroep op onconventionele methoden en probeert daarbij aansluiting te vinden bij de ervaringen van zijn leerlingen. In zijn bureau bewaart hij brieven van ouders waarin zij hun zoon of dochter met redenen omkleed verontschuldigen voor het niet bijwonen van de les. Veel van die brieven zijn echter door de leerlingen zelf geschreven en van een gefingeerde handtekening voorzien. Leerlingen blijken heel inventief te zijn in het bedenken van excuses als ze daar voordeel bij hebben. McCourt verwerkt dat gegeven tot een opdracht in de les. Voor alle mogelijke situaties worden de leerlingen aan het werk gezet om een excuusbrief te schrijven.

De samenstelling van de klas weerspiegelt de smeltkroes van New York: Ieren, joden, hispanics, zwarten, Italianen enz. Wat hen allemaal bindt is de belangstelling voor twee onderwerpen: voedsel en sex. Aan sex als lesthema ziet McCourt te veel risico’s verbonden zodat hij zich vooral op eten concentreert. Dat begint ermee dat iedereen iets eetbaars van thuis meeneemt dat kenmerkend is voor de eigen keuken. Op die manier ervaren leerlingen iets van elkaars leefwereld. De volgende stap is dat er kookboeken mee naar school komen. Recepten zijn een manier om de woordenschat te verrijken. Bovendien hebben recepten soms een opbouw die overeenkomsten vertoont met die van een gedicht. Ook de New York Times komt in de klas vanwege de restaurantrecensies. De leerlingen analyseren hoe een recensie is opgebouwd en welke ingrediënten in het betoog aan bod komen. Daarna volgt de opdracht om volgens een soortgelijk stramien een recensie te schrijven over de schoolkantine.

Het keuzevak gegeven door McCourt mag zich in een enorme belangstelling verheugen. De passie waarmee hij zich openstelt voor zijn leerlingen is mooi om te zien. Dat gaat tot samen zingen aan toe. De boodschap is duidelijk: het belangrijkste aspect van goed onderwijs is een betrokken docent. In die zin doet het boek denken aan de filmdocumentaire Etre et avoir die de afgelopen jaren veel succes in de filmhuizen oogstte. Ook daar een docent vol overgave bij weliswaar een jongere leeftijdsgroep. Niet in de grote stad maar op het dunbevolkte Franse platteland. De omstandigheden wisselen maar de succesformule is dezelfde. Doceren moet in ere hersteld worden als de kernactiviteit van onderwijs en niet als een hinderlijke onderbreking van het reorganiseren of vergaderen.

Terug