Leesimpressies

  • Hanif Kureishi: The last word

  • Nr. 19 - 2015
  • Uitgever Rob Deveraux en beoogd biograaf Harry Johnson reizen per trein door het Engelse landschap om op bezoek te gaan bij Mamoon Azaz, legendarische schrijver van Indiase komaf. Het is een belangrijke ontmoeting, er staat veel op het spel. De schrijver heeft een reputatie van ongenaakbaarheid. Met zijn veel jongere Italiaanse echtgenote Liana heeft hij zich teruggetrokken in de rust van Somerset. In Rome heeft zij haar beroemde buit weten te veroveren. Ze stond bekend as a man-eater who never passed a meal. De uitgever hoopt op een spraakmakend boek vol onthullingen. De biograaf, begin dertig, hoopt op zijn definitieve doorbraak na een eerdere biografie over Nehru, die opviel door enkele nieuwe gezichtspunten. Bovendien bewondert hij Azaz en ziet uit naar een intensief contact met hem. De schrijver en zijn vrouw kunnen wat extra aandacht wel gebruiken. Mamoon heeft meer bewonderaars dan lezers en zo veel gebeurt er nu ook weer niet in hun dagelijks leven. Misschien genereert de biografie nieuwe inkomsten. Het buitenverblijf brengt hoge kosten met zich mee en een appartement in de stad vormt een realistisch doemscenario. Accepteert Mamoon de 40 jaar jongere Harry? Mamoon stelt na de kennismaking een wandeling voor om te praten over het onderwerp dat hun beider belangstelling heeft. ‘What is that, sir?’ ‘Me.’

    Hanif Kureishi is vertrouwd met de relatie tussen het schrijverschap en het echte leven. Tussen feit en fictie. Hij heeft bij verschillende publicaties, onder meer bij The Buddha of Suburbia, te maken gekregen met familieleden die verontwaardigd waren over de manier waarop zij zich afgebeeld meenden te zien. De verdedigingslijn van Kureishi bestond vooral uit het ontkennen van overeenkomsten tussen boek en werkelijkheid. Ook in het geval van The last word stak een dergelijke discussie de kop op. Mamoon Azaz doet in veel opzichten denken aan V.S. Naipaul. Biograaf Harry Johnson lijkt gemodelleerd naar Patrick French. De laatste was tijdenlang te gast bij Naipaul, voerde intensieve gesprekken, ontving de autorisatie van zijn onderwerp en brandde vervolgens diens reputatie tot de grond toe af. Arrogant, overspelig en sadistisch waren wat kwalificaties waarmee Naipaul voortaan door het leven moest. Desgevraagd naar de verwantschap tussen Mamoon en Naipaul kijkt Kureishi weer vrolijk de andere kant op. Geïnteresseerden moeten het doen met een uitspraak in de roman. A writer is loved by strangers and hated by his family. Het schrijven van een biografie over een levend iemand brengt complicaties met zich mee. Het boek is immers per definitie niet af. Bovendien kan de hoofdpersoon zich tijdens het schrijfproces of na publicatie afzetten tegen de inhoud. De biograaf die zich mag verheugen in de medewerking van de geportretteerde ziet zich voor de vraag gesteld: hoe waarheidsgetrouw is hetgeen het onderwerp je vertelt over zijn leven?

    He learned more about Mamoon listening to him discuss the future of Manchester City than by interviewing him about his books, or his ideas on colonialism


    Bij mij heeft het werk van Kureishi meer bekendheid als scenarioschrijver dan als romancier. Hij tekende voor enkele prachtige films onder meer voor My beautiful laundrette. Lovende recensies in de Engelse pers brachten me tot het lezen van The last word. Achteraf verbazen die recensies enigszins. Zeker, het boek bevat prachtige dialogen en interessante beschouwingen over het vak van biograaf. Er wordt melding gemaakt van eerdere reputatieschade die biografieën op hun geweten hebben. Who can think of Larkin now without considering his fondness for the buttocks of schoolgirls and paranoid hatred of blacks.
    Het tegenvallende karakter zit in de personages. Die gedragen zich menigmaal hysterisch. Kureishi schuwt de potsierlijkheid niet. Zijn personages zeggen het een en doen het ander. Zij manipuleren elkaar tot het uiterste. Er zijn verbale krachtmetingen en er is zelfs fysiek geweld. Tot het huishouden van Mamoon en Liana behoren ook de hulp Ruth, een notoir drankorgel, en haar beide volwassen kinderen. Met de dochter begint Harry een seksuele relatie zoals hij die ook nog zal hebben met de assistente van zijn uitgever. Ondertussen is zijn eigen vrouw zwanger van een tweeling. Zijn vrouw op haar beurt laat zich inpalmen door Mamoon die aldus werkt aan vergelding voor de inbreuken op zijn privacy door Harry. De biograaf duikt in de geschreven bronnen die de overleden eerste echtgenote heeft achtergelaten en gaat te rade bij een Zuid-Amerikaanse vriendin met wie een periode vol uitspattingen heeft beleefd. Mamoon, na lang gezwegen te hebben, schrijft op zijn beurt een roman met Harry en zijn vriendin als lijdend voorwerp. Neemt de biograaf de schrijver te grazen of zijn de rollen omgedraaid? Anders gezegd, wie heeft het laatste woord? De roman van Kureishi gaat aan smeuïgheid ten onder. Meer maatvoering zou het boek zeer ten goede zijn gekomen. Gniffelen om de zwakke plekken in het karakter van Naipaul is een te geringe opbrengst voor mij als lezer. Hetzelfde geldt voor de ambitieusheid van de biograaf.

    Terug