Leesimpressies

  • Ian McEwan: Saturday

  • Nr. 50 - 2007
  • Je hebt twee soorten schrijvers. Er zijn er die steeds hetzelfde boek schrijven. Patrick Modiano is daarvan een schoolvoorbeeld. Eindeloze variatie van hetzelfde. Daarnaast zijn er schrijvers die elke keer een nieuw boek het licht doen zien. Tot die categorie behoort Ian McEwan. Elk boek behandelt een ander thema alsof de schrijver door het schrijven zich meester wil maken van een ander onderwerp. De ene keer gaat het om het verlies van een kind zoals in The child in time, de volgende keer over boetedoening na schuld zoals in Atonement, dan weer over stalken zie Enduring love of over een rampzalige eerste huwelijksnacht in On Chesil Beach, zijn meest recente werk. Zijn voorlaatste boek Saturday bestrijkt ook een eigen terrein. Ik was daaraan nog niet toegekomen en besefte dat McEwan een te interessante schrijver is om zomaar een werk over te slaan. Saturday bevat de nagalm van 11 september en maakt dus deel uit van wat inmiddels een categorie in zichzelf aan het worden is: het effect van die terroristische aanslag.


    Hoofdpersoon in Saturday is de neurochirurg Henry Perowne. Zijn beroep vervult een sleutelrol in het boek. McEwan trakteert de lezer op een groot aantal medische details uit dat vakgebied. Aan het eind van het boek wordt dank betuigd aan een serie artsen waar je al gauw een maatschap mee zou kunnen oprichten. We volgen een dag uit het leven van Henry Perowne. Het gaat om zaterdag 15 februari 2003, de dag dat Londen het toneel is van een massale demonstratie tegen de nakende inval in Irak. Behalve met Henry maakt de lezer kennis met zijn familie: met zijn vrouw Rosalind, dochter Daisy en zoon Theo.

    Die zaterdag begint vroeg voor Henry. Ruim voor zonsopgang staat hij wakker naast het echtelijk bed. Vanuit zijn huis ziet hij een vuurbal door de lucht bewegen. Is het een meteoriet of een brandend vliegtuig op de aanvliegroute naar Heatrow? De radio gaat aan in afwachting van de nieuwsberichten. In een wereld van aanslagen duiken meteen allerlei speculaties op. In de loop van de dag blijft Henry het nieuws volgen. De berichtgeving krijgt steeds minder spectaculaire proporties en schuift in de nieuwsuitzendingen naar achteren op. Wat overblijft is een Russisch vrachtvliegtuig met een ongedeerde tweekoppige bemanning en een brandende motor. De toon voor een onheilspellende dag is gezet. Hoewel McEwan in zijn romans een rijk arsenaal aan onderwerpen in het middelpunt plaatst, is er ook wel iets van een vertrouwde huisstijl te onderkennen. Hij mag het leven van gewone mensen graag op de schop nemen door een portie horror hun leven binnen te voeren. Henry Perowne zal zijn portie krijgen. Hij gaat die ochtend op pad om met een vriend en collega te squashen. Onderweg ondervindt hij hinder van een verkeersomleiding vanwege de demonstratie. In de ontstane verwarring overkomt hem buiten zijn schuld een aanrijding met beperkte schade. Een kapotte spiegel is het resultaat van de botsing van zijn zilverkleurige Mercedes met een rode BMW. Uit de BMW stappen drie mannen. Het betreft Baxter, type grote bek kleine crimineel, met zijn maats Nigel en Nark. Baxter neemt een dreigende houding aan en er is een begin van handtastelijkheid. Tijdens de woordenwisseling komt de arts in Henry boven. Hij neemt in het gedrag van Baxter enkele eigenaardigheden waar die wijzen op een bepaald ziektebeeld vermoedelijk de ziekte van Huntington, een ernstige ziekte met een progressief verloop. Perowne confronteert Baxter met zijn vermoedens. Deze raakt uit zijn evenwicht en Henry ziet kans een veilig heenkomen te vinden.

    Henry vervolgt zijn drukke programma. Hij gaat squashen, doet boodschappen, bezoekt zijn dementerende moeder en keert naar huis in het vooruitzicht van een familiediner. Een onbestemd gevoel blijft hem vergezellen. In talloze bespiegelingen leren we Henry en zijn familie nader kennen. De Perownes kennen een gelukkig huwelijk. In de Elsevier van deze week meldt McEwan in een interview geërgerd op dat hij bekritiseerd is om het opvoeren van een gelukkig echtpaar. Dat leverde hem meer hatemail op dan alle slechterikken die hij in eerder werk had geïntroduceerd. Inderdaad, een stompzinnig verwijt.

    Die avond als de familie voor het diner verenigd is, weet Baxter de woning binnen te dringen. Hij komt verhaal halen en jaagt de familie de stuipen op het lijf: schoonvader wordt een gebroken neus geslagen; echtgenote Rosalind krijgt letterlijk een mes op de keel; dochter Daisy dient zich te ontkleden. Het is niet gepast verdere details te verklappen. Laat me volstaan met te vermelden dat Baxter diezelfde avond met ernstige verwondingen aan het hoofd in het ziekenhuis belandt. Henry wordt opgeroepen om de operatie uit te voeren. Een ernstig moreel dilemma.

    Die nacht maakt Henry de balans van zijn leven op. Niet van zijn verleden maar van wat hem te wachten staat. Zijn moeder zal binnen korte tijd komen te overlijden. Dan volgt zijn schoonvader. De kinderen zullen hun leven losser van de ouders inrichten. Voor Baxter is er geen perspectief. Henry overweegt de familie de volgende morgen over te halen geen aangifte te doen. McEwan heeft een moreel indrukwekkend slot gecomponeerd en zijn reputatie als schrijver van de buitencategorie waargemaakt. Een lange huiveringwekkende dag heeft een louterend einde gekregen.

    Terug

Lijstjes

Deze auteur komt voor in de lijstjes: