Het verhaal speelt in 1882. Het Habsburgse rijk is in goede doen. In Wenen heeft Josef Breuer als arts een grote reputatie opgebouwd. Veel beroemdheden behoren tot zijn drukke praktijk. Om op adem te komen is hij voor een korte vakantie neergestreken in Venetië. Daar heeft hij een impertinent briefje ontvangen van een jonge vrouw die hem moet spreken. Deze Lou Salomé is hem onbekend en hij kan dan ook niet weten dat zij zijn leven danig in de war zal schoppen. De toekomst van de Duitse filosofie staat op het spel, heeft zij dokter Breuer laten weten. Salomé is een aantrekkelijke verschijning die zich zorgen maakt om het welzijn van een goede bekende van haar: Friedrich Nietzsche. Deze denker tobt met zijn gezondheid en is aan wanhoop ten prooi. Misschien doet hij zichzelf wel iets aan. Dokter Breuer moet zich over hem ontfermen om erger te voorkomen. Er is een klein probleem. Nietzsche piekert er niet over zich voor een consult bij Breuer of bij wie dan ook te melden. Met behulp van gelobby komt het tot een gesprek tussen de twee. De beide mannen erkennen elkaars scherpzinnigheid. Nietzsche telt diverse lichamelijke klachten: hij heeft chronische migraine en is bang blind te worden. Met zijn psyche is echter niets loos. Hij heeft ziektes maar is zijn ziektes niet. Breuer merkt dat hij op een pantser stuit zodra hij het geestelijk welbevinden van Nietzsche aan de orde stelt. Hij gebruikt een list wat zich ontpopt tot een riskante strategie. Breuer etaleert zijn eigen kwetsbaarheid in de hoop daarmee de filosoof tot vergelijkbare ontboezemingen aan te zetten.

Ik stel een professionele ruil voor. Ik wijd me de komende maanden aan uw lichaam en zal me uitsluitend concentreren op uw fysieke symptomen en uw medicatie. En in ruil daarvoor zult u de arts zijn van mijn geest, mijn ziel

Scherp bevraagd door Nietzsche geeft Breuer zich bloot. Hij heeft net als de filosoof te maken met een obsessie voor een jonge vrouw, in zijn geval een voormalige patiënt. Die ervaring heeft voor een kloof met zijn gezin gezorgd. De twee mannen hebben het nodige met elkaar gemeen. Behalve de obsessie voor een jonge vrouw, is hun maatschappelijk aanzien geen garantie voor geluk gebleken. Beide dragen zij de last met zich mee op jonge leeftijd een ouder te hebben verloren. Beurtelings wisselen zij tijdens hun sessies van rol als biechteling en biechtvader. Geleidelijk ontstaat tussen hen een meedogenloze vriendschap. Friedrich Nietzsche, de kluizenaar van Sils-Maria, de aristocratische radicaal, de onafhankelijkste geest van Europa, de vlees geworden antichrist, de pleitbezorger van word wie je bent, breekt uiteindelijk en barst in tranen uit. De twee zoeken een oplossing in het herdefiniëren van hun levenshouding. Zij hebben zichzelf te lang voor de gek gehouden. Zij zullen niet langer als speelbal fungeren van hun omgeving maar verantwoordelijkheid nemen voor de eigen situatie. Yalom biedt de lezer een overtuigend inkijkje in de zielenroerselen van zijn hoofdpersonen die elkaar in werkelijkheid overigens nooit ontmoet hebben. De auteur beschrijft wat had kunnen gebeuren en onderbouwt zijn aanpak met brieven van hen als afzender of geadresseerde. Ook in die brieven wisselen feit en fictie elkaar af. Vorig jaar verscheen in de reeks privé-domein een brievenbundel van Nietzsche gebaseerd op de periode 1879-1889 onder de titel De levensgevaarlijke jaren. Daaruit valt af te leiden dat Yalom de werkelijkheid dicht op de huid wil zitten. Uitgeverij Arbeiderspers heeft inmiddels vijf delen in de serie privé-domein besteed aan de Duitse filosoof. Eerder kwamen in Afgemat als een eendagsvlieg bij avond brieven uit de periode 1858-1879 aan bod. Omdat bij Nietzsche zijn opvattingen en zijn persoonlijk leven zeer verstrengeld waren, is zijn prominente aanwezigheid in een autobiografische reeks voor de hand liggend. Zo is er een deel gewijd aan zijn relatie met de componist Wagner waarbij zijn aanvankelijke bewondering omsloeg in weerzin. Nietzsche was ruim bedeeld met uitgesproken opvattingen. De eindfase resulteerde in geestelijk verval met als beruchte apotheose de omhelzing, uit mededogen, van een paard in Turijn. Instagram avant la lettre. Het misbruik van zijn gedachtengoed door een misdadig regime was nog ver weg.
middelr@xs4all.nl

Terug