Leesimpressies
Jennifer Egan: Bezoek van de knokploeg
- Nr. 8 - 2012
- Voor mij is het lezen van boeken verbonden met het kopen van boeken. Selexyz, de keten van boekhandels gevestigd in grote steden, heeft een dreigend faillissement afgewend. Er is een nieuwe eigenaar met nieuwe plannen. Een integratie met die andere keten, De Slegte, staat op stapel. Nieuwe modellen en occasions zijn straks verkrijgbaar in hetzelfde pand. Het is goed nieuws voor liefhebbers die graag teksten van meer dan 140 tekens consumeren. Daar blijft het niet bij. De nieuwe eigenaar van Selexyz kondigt een bezorgservice aan. Op elk moment van de dag staat een soort pizzakoerier gereed om leesvoer aan huis te bezorgen. Daar zullen de omzet gedreven types van Bol.com nog zenuwachtig van worden. Mijn exemplaar van Bezoek van de knokploeg heb ik nog zelf uit de winkel gehaald. Heerlijk ouderwets. Het is het vijfde boek van de Amerikaanse Jennifer Egan na een verhalenbundel en drie romans. Daarvan ken ik alleen De burcht, een wat gekunstelde roman die niet direct naar meer smaakte. De Pulitzerprijs voor Bezoek van de knokploeg maakte nieuwsgierig.
Egan heeft haar roman opgebouwd uit meerstemmigheid. In elk hoofdstuk komt een ander personage aan het woord. Behalve in het hoofdstuk waarin iemand zelf het woord voert, is de kans groot dat dezelfde persoon in een ander hoofdstuk een bijrol krijgt toegemeten. Iedereen speelt een hoofdrol in zijn eigen leven en speelt een bijrol in dat van vele anderen. Egan haakt deze levens in elkaar zoals ze dat ook met de tijd doet. Tussen de verschillende verhaallijnen ontbreken soms decennia. Ook de plaats verschilt. De geschiedenissen bestrijken verschillende continenten maar de kern speelt zich af in Tribeca op het zuidelijke deel van Manhattan. Toch is het boek minder chaotisch dan deze introductie doet vermoeden. De schrijver heeft een sterke regie gehouden over alle uitwaaierende onderwerpen. Het eerste deel van het boek heet A, het tweede B. En dat is er wat er de roman laat zien. De tijd slaat genadeloos toe. De tijd is een veelkoppig monster. A to B fungeert ook nog een keer als de naam van een nieuw album waarmee een popmuzikant zijn comeback maakt.
Ik wil weten wat er gebeurd is tussen A en B. A is toen we allebei in de band speelden en achter hetzelfde meisje aan zaten. B is nu.
Twee figuren geven het boek samenhang. In het eerste hoofdstuk maken we kennis met Sasha op de avond van haar eenmalige date met Alex. Sasha heeft een onbedwingbare neiging tot stelen, zo ook die avond. Het gaat haar niet om gewin maar om trofeeën te verzamelen voor thuis. De gelegenheid nodigt uit om in actie te komen. Sasha is de assistente van Bennie Salazar, ooit de ontdekker van de Conduits, en uitgegroeid tot een succesvol platenproducer. Bennie en de vriendenkring uit zijn middelbare schooltijd is de tweede bindende factor in het boek. Bindend voor de lezer, nauwelijks voor zijn eigen omgeving. Tegen een achtergrond van popmuziek met oude en nieuwe bands, zingt iedereen een zijn eigen lied. Tijdelijk zijn er bondgenoten in de vorm van familie, liefdes en zakenpartners. Egan begint het boek met een hoofdstuk over Sasha en Alex en eindigt met een hoofdstuk over Bennie en Alex. Tussendoor maken we Bennie en Sasha op verschillende sleutelmomenten mee. Sasha zien we als tiener rondhangen aan de zelfkant van Napels maar ook later als de moeder van twee kinderen. Bennie zien we op het hoogtepunt van zijn zakelijke glorie maar ook als die periode voorbij is. In zijn goede periode drinkt hij zijn koffie met goudschilfers omdat de Azteekse geneeskunst beweert dat dit potentie verhogend werkt. Bennie wordt ontslagen bij zijn eigen platenlabel als hij het bestuur van de onderneming een boardroomlunch heeft voorgezet van koeienvlaaien. Het bestuur verlangde van Bennie dat hij het publiek shit zou geven. Dan moeten ze het zelf ook maar eens proberen.
Gedurende het hele boek presenteert Egan met bravoure de bizarre levens van haar personages. Ieder heeft een eigen stem en etaleert de eigen preoccupaties. Allison, de jeugdige dochter van Sasha, vult haar hoofdstuk met een powerpointpresentatie. Haar onderwerp bestaat uit beroemde rock and roll pauzes maar tegelijk komen we een heleboel te weten over het gezin waarin ze opgroeit. We zien een andere kant van moeder Sasha en leren haar vader en haar broer met autistische trekjes kennen. Dat is een bijzondere kracht van het boek. Anekdotes buitelen over elkaar heen en ondertussen ontstaat een scherp beeld van de levenslijn van betrokkenen. Achter de glamour is de tragiek nooit ver weg. Het ene moment is Lou een geslaagd zakenman in de popwereld die de vrouwen voor het uitkiezen heeft en in het volgende hoofdstuk zien we hem met slangen getooid aan een ziekbed. Voor Lou is de terminale fase aangebroken.
Jennifer Egan heeft met vaart en veelvormigheid een bijzonder tijdsbeeld geschapen. De fascinatie met tijd begint al in het voorwoord met enkele citaten van Proust. De vergelijking met Freedom van Jonathan Franzen ligt voor de hand. Het is beslist een boek om bij de pizzakoerier te bestellen.
