Leesimpressies

  • Joan Didion: The year of magical thinking

  • Nr. 3 - 2008
  • In de literaire familiehiërarchie zijn weduwen boosaardiger wezens dan stiefmoeders.

    Zij koesteren met passie de nalatenschap van hun echtgenoot. Zij bepalen wat postuum naar buiten komt en hebben een voorkeur voor biografen die buitenechtelijke escapades met de mantel der liefde bedekken. Een anticiperende vorm van weduweschap is zelf een boek over de overledene schrijven. Connie Palmen deed het met IM over Ischa Meijer net als Kristien Hemmerechts met Taal zonder mij over Herman de Coninck. Hun geliefde mannen overleden plotseling. Als lezer voelde ik me een indringer. Is het voor een buitenstaander de moeite waard om particuliere geschiedenissen te vernemen van bekende persoonlijkheden op de intiemste momenten? Op de eerste bladzij van Connie Palmen sloeg de schrik me om het hart bij de beschrijving van de eerste ontmoeting met Ischa Meijer. Lezen vraagt soms om een sterke maag. Dit genre leek niet aan me besteed tot de lovende kritieken verschenen over The year of magical thinking. Tijd voor een herkansing.


    De Amerikaanse schrijfster Joan Didion kende ik onder meer van haar roman The book of commom prayor. Ze werd in 1934 geboren te Sacramento Califonia, studeerde Engels op Berkeley en woonde jaren met haar man, de schrijver John Dunne, te New York. Twee mensen delen eenzelfde ambacht dat vooral thuis uitgeoefend werd. Dat vergt een sterke verbondenheid. Op 30 december 2003 kwamen Didion en haar man thuis na een bezoek. Zij begon aan het avondeten, hij zat met een boek en een whisky in zijn vertrouwde stoel. Op dat moment treft hem een fatale hartaanval.

    Didion beschrijft haar ervaringen in The year of magical thinking. De tragische gebeurtenis, die het jaar van het magische denken inluidde, staat in het hele boek centraal. “You sit down to dinner and life as you know it ends.” Het ene moment was alles even gewoon als altijd. Het volgende moment is alles onomkeerbaar anders. Uit haar journalistieke verleden weet Didion dat getuigen van de aanval op Pearl Harbor en van 11 september melding maakten van hoe gewoon alles was die dag. Rampen ontkiemen uit gewoonheid. Didion doet verslag van het verwerkingsproces. Het overlijden van John is het ijkpunt. Herinneringen aan de periode daarvoor staan in het teken van hoe lang nog. Waren er aanvankelijk onopgemerkte signalen die zijn te beschouwen als een aankondiging? Herinneringen aan de periode erna staan in het teken van hoe lang al. Geleidelijk ontstaat een beeld van een liefdevol huwelijk dat op een maand na 40 jaar duurde.

    Didion zoekt voor haar verdriet steun bij poëzie, romans, wetenschappelijke studies, zelfhulp gidsen en zelfs bij een decennia oud boek over etiquette. Ze was gewoon in de ochtend John te vertellen wat ze gedroomd had. Direct na zijn overlijden houdt ze echter op te dromen. Ze wil zijn schoenen niet weg doen want dan heeft hij niks om aan te trekken bij terugkeer.

    Ze maakt het onderscheid met het verlies dat ze eerder in het leven meemaakte zoals bij het overlijden van haar ouders. Die gebeurtenissen waren onvermijdelijk. Het gevoel van eenzaamheid dat werd opgeroepen, stond de continuïteit van de dagelijkse routine niet in de weg. Deze keer is het anders. Didion maakt het onderscheid in to grieve en to mourn. Het eerste is passief en overkomt je. Het tweede verwijst naar de manier waarop je zelf gestalte geeft aan het rouwen.

    Een schrijnende bijkomstigheid is dat, toen John Dunne geveld werd, hun beider aangenomen dochter Quintana als comapatiënt in het ziekenhuis lag. Didion moest haar het droeve bericht brengen zodra zij uit haar slaap ontwaakt was. De uitvaartdienst werd uitgesteld tot het moment dat Quintana voldoende hersteld was. Ze vertrekt vervolgens met haar echtgenoot van enkele maanden naar Los Angeles waar ze bij aankomst wederom door een ernstige ziekte getroffen wordt. In 2005 zou ze op 39-jarige leeftijd komen te overlijden. Die laatste gebeurtenis heeft Didion buiten het tijdsbestek van het boek gehouden. Het magische jaar was inmiddels achter de rug. Voortdurend dacht ze terug wat zich precies een jaar voordien afspeelde vanuit het perspectief van John en haar. Tot ze op 31 december merkte dat die herinnering dood liep. Op die datum een jaar voordien was John er al niet meer. Didion heeft een indrukwekkend boek geschreven. Hoe aangeslagen ook, ze weet het zelfmedelijden op afstand te houden. Trefzeker komt ze tot haar observaties. Ze schrijft met een enorme intensiteit die het moeilijk maakt het boek weg te leggen. Karakteristieke zinnen komen als een refrein opnieuw terug. Dat alles heeft een fraai eerbetoon opgeleverd voor haar man en voor de bijzondere relatie die ze met hem had. Wat in vergelijking met Connie Palmen en Kristien Hemmerechts als overheersende indruk achterblijft, is dat er geen exclusieve nagedachtenis geclaimd wordt die de lezer buiten spel plaatst. Didion is een voorbeeldige weduwe om over het gekluun van weduwnaars maar te zwijgen.

    Terug