Leesimpressies

  • John Le Carré: Ons soort verrader

  • Nr. 11 - 2011
  • De ineenstorting van het Sovjetimperium markeert het einde van de Koude Oorlog. De val van de Berlijnse Muur is het symbolische beeld. Geen van de wereldleiders heeft toen de hoffelijkheid aan de dag gelegd een afvloeiingsregeling te ontwerpen voor de schrijvers van spionageromans. Als donderslag bij heldere hemel werd deze beroepsgroep beroofd van haar thematiek. Zij moesten zelf een oplossing bedenken voor de ontstane situatie. John Le Carré heeft zich uitstekend weten te redden. Hij heeft gewoon het zwaartepunt gewijzigd in zijn boeken. De verwikkelingen tussen de machtsblokken staan niet langer op de voorgrond. Hij is de nadruk gaan leggen op de psychologische verwikkelingen binnen zijn personages. De intriges in de buitenwereld zijn uitgewisseld tegen die in de binnenwereld. Alsof het een uitruil van agenten op de Glienicker Brücke tussen Potsdam en Berlijn betreft. Met het doven van de Koude Oorlog zijn de conflicten niet de wereld uit. Voor Le Carré zijn die conflicten het decor waarin hij zijn personages laat optreden.

    De jongste Le Carré, de schrijver die dit najaar 80 wordt, heet Ons soort verrader, in het origineel Our kind of traitor. Een jong Brits stel brengt een vakantie door op het Caribische eiland Antigua. Hij, Perry, is literatuurdocent in Oxford en toe aan een loopbaanswitch. Zij, Gail, staat aan het begin van wat een mooie carrière in de advocatuur kan worden. Het stel geniet met volle teugen van elkaar en van de bekoringen die het eiland te bieden heeft. Aan de rand van de tennisbaan maken zij kennis met de opvallende Dima, koosnaam voor Dimitri Krasnov, een Rus van middelbare leeftijd. De ontmoeting leidt tot een bezoek aan de luxe woning van Dima. Alvorens binnen te treden verschijnen er twee lijfwachten uit de schaduw om Perry en Gail te fouilleren. Het Britse stel is geïrriteerd over de behandeling. Toch laten zij die zich welgevallen. Het was waarschijnlijk de laatste mogelijkheid om niet verzeild te raken in de maalstroom van gebeurtenissen die hun deel wordt. Via omtrekkende observaties als een stierennek en gehuld in een met diamanten bezette Rolex wordt duidelijk dat de dominante Dima behoort tot het gilde van de Russische maffia. Hij is geen kleine vis maar wellicht de grootste witwasser ter wereld. Dima is goed in cijfers. Perry raakt ingepalmd door de charmes van Dima.


    Worden medewerkers van de veiligheidsdienst niet geacht heren te zijn die liegen in het belang van het land? Nee, dat zijn diplomaten. Liegen jullie dan om het eigen hachje te redden? Nee, dat zijn politici


    Dima ziet het Britse paar als een bruikbaar vehikel om een deal te sluiten. Hij wil voor zichzelf en zijn uitgebreide clan een veilig bestaan in Engeland in ruil voor informatie. Dima beschikt over gegevens van internationale transacties die het daglicht niet kunnen verdragen. Het gaat niet alleen om informatie over andere criminelen maar ook om betrokkenheid van de bovenwereld. Perry en Gail fungeren als boodschappers naar de Britse veiligheidsdienst en dienen een rol te spelen in de cruciale ontmoeting in Parijs. Niet onder de Eiffeltoren, klokslag twaalf uur ’s nachts met een exemplaar van de Figaro van gisteren onder de arm, maar in een ereloge tijdens de finale heren enkel op Roland Garros. Er zijn meer ontspannen momenten om Roger Federer te bewonderen. De kracht van het boek zit onder meer in de omstandigheid dat Le Carré de lezer voortdurend deelgenoot maakt van de afwegingen bij de hoofdrolspelers. De auteur meldt niet alleen wat zij zeggen maar ook wat zij daarbij denken. Dat geeft het boek een extra dimensie vooral omdat beide invalshoeken niet altijd synchroon lopen. Het geeft het verhaal een gelaagdheid die bij de kritiek, terecht, altijd kan rekenen op bonuspunten. Perry en Gail betreden huns ondanks een dicht gevuld mijnenveld. Kort tevoren is de belangrijkste beschermeling van Dima door de concurrentie met een kogelregen omgelegd. Man en echtgenote zijn kansloos gesneuveld terwijl zij een auto bestuurden ook al spreekt de officiële lezing over Tsjetsjeense rebellen. Le Carré beschikt over een vaardige schrijfstijl. Niet voor niks heeft Philip Roth zijn roman A perfect spy ooit ‘the best English novel since the war’ genoemd. Het lezen van Le Carré is te vergelijken, zoals een veiligheidsofficier in het boek het uitdrukt, met ‘een masterclass in het gebruik van indirecte formuleringen in openbare ruimtes’.

    Personages spreken liefst via omzwachtelde uitdrukkingen. Zij spelen een serieus spel dat zich richt tot de goede verstaander. Het is hooguit wat vreemd dat vrijwel iedereen zich van diezelfde techniek bedient. Het is overal tongue in cheek. Het vertalen van Le Carré is geen sinecure. Het resultaat is een uiterst lezenswaardig boek geworden in het Nederlands. Een enkel schoonheidsfoutje in het Nederlands, zoals een kopje van thee, kan passeren. Met Ons soort verrader heeft de auteur aangetoond onverminderd vitaal te zijn. Daar was geen afvloeiingsregeling bij nodig.

    Terug