Leesimpressies
Jonathan Coe: De afschuwelijke eenzaamheid van Maxwell Sim
- Nr. 3 - 2011
-
De Engelse schrijver Jonathan Coe heeft al eerder bewezen dat hij trefzeker een tijdsbeeld weet op te roepen. Hij gebruikte het Verenigd Koninkrijk onder Margaret Thatcher en later Tony Blair als decor voor zijn personages. Nu is het Engeland van de kredietcrisis en van de moderne media aan de beurt. Met de figuur van Maxwell Sim is van alles mis. Zijn leven bevindt zich op het diepste punt van het dal. Aan het begin van de roman treffen we Sim op bezoek bij zijn vader in Australië. Met hem heeft hij zijn hele leven nooit echt contact kunnen krijgen. Hij is in de steek gelaten door vrouw en dochter en natuurlijk raakt hij ook zijn baan kwijt. Hoeveel ellende kan een mens tegelijk verwerken? Het knappe van Coe is dat hij deze elementen weet samen te smeden tot een boek dat verre van somber stemt. In hoog tempo maakt de lezer de zoektocht van Sim mee om te redden wat er te redden valt. Het inzicht ontstaat uit onverwachte hoek.
Jonathan Coe is een capabel verteller. Er zitten tal van aangrijpende scènes in de roman. Een sleutelmoment beleeft Sim op de eerste bladzij in een restaurant te Sydney Harbour. Zijn oog valt op een Chinese vrouw met haar dochtertje. Ze kaarten samen. Moeder en dochter gaan volledig in elkaar op. Buiten hun tweeën lijkt de rest van de wereld niet te bestaan. Zo ziet geluk eruit. Het is toevallig ook nog Valentijnsdag. Maxwell Sim benijdt het stel vanwege hun vertrouwelijkheid. Bij wie kan hij een dergelijke geborgenheid vinden? Intimiteit is voor hem niet weggelegd. Sim vindt die ook niet bij zijn meer dan 70 vrienden op facebook. De sociale media bieden hooguit een vorm van surrogaat betrokkenheid. Iedereen vestigt de aandacht op zichzelf maar niemand is werkelijk geïnteresseerd in een ander. Sim speculeert zelfs over de vraag of een digitale vriend zijn overlijden wel zou opmerken. Facebook is niet de manier om een crisis te overwinnen.
Maxwell Sim valt bij vrouwen voor hun stem en voor hem is Emma de volmaakte partner, de stem van zijn navigatiesysteem
Coe geeft zijn hoofdpersoon een gemoedsgesteldheid mee die het aannemelijk maakt om de hele dag in bed te blijven. Dat gebeurt in de periode dat hij ziek thuis zit van zijn baan als aftersales klantcontactmedewerker bij een prestigieus warenhuis in het centrum van Londen. Het grootste deel van het boek is Sim echter onderweg. De vliegreis naar Australië biedt de gelegenheid tot enkele bizarre ontmoetingen die het noodlot vergroten. Bij een tussenstop op een luchthaven ontmoet hij Poppy die opnamen maakt van wat de geluidsinstallatie aan teksten over de passagiers uitstort. Poppy is overspelbemiddelaar. De opnamen die zij maakt fungeren als alibi. Een klant krijgt tegen betaling een cd thuis die op de achtergrond afgespeeld kan worden als hij zijn echtgenote belt met de boodschap dat het reisplan door overmacht in de war is geraakt. “Het vliegtuig naar Singapore heeft een vertraging van vier uur.” Sim is onder de indruk van Poppy. Hij voelt zich gestreeld als zij hem bij haar familie uitnodigt. De crisis houdt aan. Poppy ziet in Sim slechts een gegadigde voor haar moeder.
Sim bezoekt niet alleen het uiteinde van de wereld om zijn vader te treffen maar ook het uiteinde van zijn eigen land. Na het warenhuis treedt Sim in dienst bij een alternatieve tandenborstelfabrikant die de concurrentie aangaat met de marktleiders in de branche die hun succes danken aan kinderarbeid en de exploitatie van het milieu. De tandenborstels worden aan de man gebracht met de slogan ‘wij reiken het verst’. Het bedrijf vult dat letterlijk in door in alle windrichtingen de uiteinden van het Verenigd Koninkrijk aan te doen. Sim gaat naar de Shetlandeilanden. De tocht daarheen biedt de gelegenheid tot het maken van enkele tussenstops om geesten uit het verleden te bezweren.
Sim bezoekt de flat van zijn vader die al jaren leeg staat om daar enkel documenten op te halen. Hij gaat langs bij de familie van zijn beste jeugdvriend en is te gast in het nieuwe onderkomen van vrouw en dochter. Coe heeft de roman op een voortreffelijke manier gecomponeerd. Alle stukjes van de legpuzzel blijken uiteindelijk te passen. Sim achterhaalt de reden voor de afstandelijkheid van zijn vader. Het verleden komt in een nieuw perspectief te staan en daarmee ook de toekomst. Behalve met het gedrag van zijn vader ontstaat er tegelijk een nieuw zelfinzicht. Sim accepteert wie hij is en verzoent zich met zichzelf. De tocht door het dal resulteert in een loutering. Daar is ook een hernieuwd bezoek aan Australië voor nodig. Er volgt een zoektocht naar de Chinese vrouw met haar dochter. Het lukt hem om op het strand met de twee in contact te komen. Even maakt hij deel uit van hun verbondenheid. Opnieuw is er sprake van een verrassing. Er straalt een nieuw licht over de verknochtheid tussen moeder en dokter. Af en toe balanceert Coe op de grens van de geloofwaardigheid maar de roman zit razend knap in elkaar. Het is allemaal een bedenksel en met een knip van de vingers maakt de auteur zelf een eind aan de betovering. Een postmodern gebaar.Zo.
