Leesimpressies
Juan Gomez Barcena: De hemel boven Lima
- Nr. 23 - 2020
- Voor Jose Galvez en Oscar Rodriquez wacht een gespreid bedje aan de top van de piramide van de Peruviaanse samenleving. Jose afkomstig uit de wereld van oud geld zal het aanzien van zijn vader erven. Oscar behoort tot de wereld van de nieuwe rijken. Hij treedt in de voetsporen van een vader die een vermogen heeft vergaard met zijn rubberplantages. Zij zullen huwen met een meisje uit de betere kringen. Daarna volgt een kabbelend bestaan met af en toe een minnares om de saaiheid wat in te tomen. Het verhaal van de roman speelt zich af in 1904 en de toekomst laat nog op zich wachten. De vrienden Jose en Oscar zijn twintig jaar oud en studeren rechten in Lima. Van dat studeren komt weinig terecht. De twee zijn eigenlijk dichter. Vanaf een zolderetage kijken zij neer op het gewoel beneden op straat. Op grond van hun literaire belangstelling delen zij het publiek in naar hoofdpersonages en bijfiguren. Zij vinden troost in het drinken van pisco. De meisjes uit de betere kringen houden zich nog op in de coulissen. Voor hun seksuele genoegens bedienen de vrienden zich van dienstmeisjes en prostituees. Achter hun bravoure gaat veel onzekerheid schuil. Hun ware passie gaat uit naar het werk van de Spaanse dichter Juan Ramon Jimenez. Helaas is diens werk maar in beperkte mate in Lima beschikbaar. De vrienden verzinnen een list.
Jose en Oscar overwegen hun held, de grote meester, een brief te schrijven met het verzoek zijn laatste dichtbundel te mogen ontvangen. Om de kans op succes te vergroten besluiten zij niet uit eigen naam te corresponderen. Zij bedenken een mooie jonge vrouw die het woord tot de dichter zal richten. Nu nog een passende naam voor de vrouw en dan zal de dichter vermoedelijk gevolg geven aan het verzoek. Georgina Hübner schrijft een brief aan Juan Ramon Jimenez. Het bericht reist per boot over de oceaan. Het duurt even maar dan arriveert het gedroomde antwoord. De truc heeft gewerkt. Er ontstaat een gestage briefwisseling. De vrienden worden totaal in beslag genomen door wat zij bij wijze van grap in gang hebben gezet. Het spel wordt ernst. De twee breken zich het hoofd over wat de volgende zet van Georgina zou moeten zijn om het briefverkeer in leven te houden. Stoppen is geen optie meer. De roman brengt verslag uit van wat in de sociologie bekend staat als het Thomas theorema: if men defines situations as real, they are real in their consequences. Jose en Oscar stellen zich tot het uiterste op de proef om op een geloofwaardige manier gestalte te geven aan de vrouwelijke stem. De vriendenkring wordt uitgenodigd tot meedenken.
Vrouwen zuchten vaak en telkens wanneer ze zuchten plaatsen ze gedachtenpuntjes. Ze overdrijven veel, en wanneer ze overdrijven zetten ze een uitroepteken. Ze voelen van alles, en elk van die gevoelens krijgt daarom een bijwoord
Jose en Oscar werken nauwgezet samen al lopen hun motieven niet geheel parallel. Jose is vooral geïnteresseerd in het ontvangen van de laatste groeibriljanten van de dichter, terwijl Oscar zijn motivatie vindt in het opstellen van een overtuigend relaas namens Georgina. Het boek van Juan Gomez Barcena is een debuutroman. Het startpunt, de fantasie van twee bewonderaars om in contact te komen met hun idool, is een vondst die niet automatisch een sterke roman oplevert. Daar komt meer bij kijken. Er zijn minimaal twee elementen noodzakelijk. Ten eerste is er de vraag hoe de finish eruit ziet van wat je eens als een impuls in gang hebt gezet? Vervolgens is het de vraag hoe je de roman voldoende volume aan tussenstappen meegeeft om bij de finish te eindigen. Juan Gomez Barcena weet deze kwesties tot een bevredigend einde te brengen. Elk bedrog dient tussen klippen door te varen. Als de leugen ongeloofwaardig is, dan blijft het beoogde effect uit. De dichter doorziet de val en staakt het spel. Dat risico manifesteert zich als Georgina het ene moment in een brief spreekt over haar zus en op een later moment beweert enig kind te zijn. Een spitsvondige redenering is vereist. De leugen kan ook te geloofwaardig zijn. Stel je voor dat de dichter in vuur en vlam raakt en de wens kenbaar maakt Georgina in levende lijve te willen ontmoeten. Hoe redden de vrienden zich uit een dergelijk pakket.
Een van de manieren waarop de auteur het dilemma van de casuspositie oplost is de introductie van een professionele tussenschakel. Doctorandus Cristobal houdt kantoor op een plein in de stad. Tegen betaling schrijft hij liefdesbrieven voor mensen die daartoe zelf niet in staat zijn. De klanten leveren de gevoelens, doctorandus Cristobal de woorden. De vrienden richten zich in verschillende fasen tot deze expert op het gebied van de succesvolle liefde. De vrienden vertellen hem dat zij het nichtje Georgina met advies ter zijde staan. Als de verhouding tussen de briefschrijvers in het beginstadium wat blijft steken in vrijblijvendheden, beveelt doctorandus Cristobal aan dat Georgina wat uit haar schulp kruipt en meer van zichzelf laat zien. Geen liefdesprobleem zonder oplossing.
Barcena weet de hele roman door de lezer op soepele wijze door de vaargeul tussen feit en fictie te loodsen. De schalkse blik van de auteursfoto doet vermoeden dat hij het schrijfwerk met genoegen heeft vervuld. De verbeelding komt als winnaar uit de bus. Overigens is de aanleiding voor de roman gesitueerd in de werkelijkheid. Van Juan Ramon Jimenez, die leefde van 1881 tot 1958 en twee jaar voor zijn dood de Nobelprijs voor literatuur kreeg, is bekend dat hij een periode met een fictief persoon gecorrespondeerd heeft. Daar heeft Juan Gomez Barcena een waardige draai aan gegeven. Het is komedie en tragedie ineen.
middelr@xs4all.nl
