Leesimpressies

  • Kamila Shamsie: Home fire

  • Nr. 8 - 2019
  • Kamila Shamsie is een schrijfster met een dubbele nationaliteit. Ze is geboren in Pakistan maar inmiddels ook Brits onderdaan. Zij kan van binnen uit het portret schetsen van mensen die in deze tijd als moslim in het Verenigd koninkrijk leven. Zij doet dat door twee families te introduceren die aan twee kanten van de morele lijn tussen goed en kwaad opereren. Aan de verkeerde kant van de streep verblijft de familie Pasha. De oudste dochter Isma heeft zich ingezet voor de opvoeding van haar veel jongere broer en zus, de tweeling Aneeka en Parvaiz. De tweeling staat inmiddels op eigen benen en Isma treffen we op het vliegveld onderweg van Londen naar Boston om haar studie aan Amherst een vervolg te geven. Ze kan eindelijk haar eigen toekomst vormgeven. Ze wordt op het vliegveld urenlang verhoord. Haar loyaliteit aan de Britse samenleving is in het geding. Ze wordt over een groot aantal zaken ondervraagd. Voelt ze zich Brits? Je leven lang in het Verenigd Koninkrijk wonen is geen bewijs. Een Brits paspoort evenmin. Wat vindt ze van Sjiieten, van homo’s, van de koningin, van de democratie, van zelfmoordaanslagen en last but not least de Great British Bake Off? Het eind van het liedje is dat het vliegtuig zonder haar naar de USA vertrekt. Wel mag ze met een latere vlucht mee.

    Het wantrouwen waarmee Isma geconfronteerd wordt, is gelegen in haar familiegeschiedenis. Na het overlijden van de moeder stond Isma aan het hoofd van het gezin. De vader was afwezig. Hij overleed onder onopgehelderde omstandigheden onderweg naar Guantanamo. Vader was jihadstrijder en actief geweest in Kashmir, Tsjetsjenië en Kosovo. Isma is een moslima en een fatsoenlijk staatsburger. Voor de staat is zij vooral de dochter van haar vader.
    Als tegenhanger van de familie Pasha fungeert de familie Lone eveneens met een migratieachtergrond. Ooit was Karamat Lone moslim maar dat heeft hij achter zich gelaten. Lone is getrouwd met een succesvolle zakenvrouw en heeft gekozen voor een politieke loopbaan. Met opportunistische vaardigheden heeft hij het ver gebracht. In het begin van de roman vindt zijn benoeming tot minister van Binnenlandse Zaken plaats. Aan zijn Britsheid hoeft niet getwijfeld te worden. Hij voert een harde koers als het gaat om migranten. Karamat Lone heeft een zoon, Eamonn, die in de schaduw van zijn geslaagde ouders weinig ambitie aan de dag legt. Het is uitgerekend Eamonn die zorgt dat de levens van de twee families innig verstrengeld raken. In Amerika ontstaat er een vriendschap tussen Eamonn en Isma. Korte tijd later in het Verenigd Koninkrijk krijgt Eamonn een relatie met Akeena. Dat de zoon van de minister iets heeft met de dochter van een jihadi is op zich al delicaat maar het wordt allemaal nog veel dubieuzer als tweelingbroer Parvaiz uitreist naar het kalifaat. Hij gaat naar Raqqa. Zo vader zo zoon. De jongen is geronseld onder het mom dat hij meer te weten zal komen over de precieze omstandigheden rond de dood van zijn vader. Parvaiz, een bekwame geluidstechnicus, krijgt een functie bij het mediabureau van IS. Zijn taak is onder meer om videoboodschappen te maken bij onthoofdingen. De maag van Parvaiz is slecht bestand tegen de opgedragen taken. Hij beraamt plannen om terug te keren naar het Verenigd Koninkrijk.

    Toen de eerste uitreizigers naar het kalifaat vertrokken kregen we regelmatig filmpjes gepresenteerd waarbij zij geestverwanten in het Westen opriepen om hun hobby van barbaarse slachtpartijen te imiteren. Nadat het kalifaat een fiasco was geworden wilden de meeste overledenen terug en melden zij opeens alleen maar ambulancebroeder te zijn geweest


    De zussen Isma en Aneeka wijzen de keuze van hun broer af. Isma heeft zelfs aangifte van zijn vertrek gedaan. Aneeka heeft altijd een nauwe band met Parvaiz gehad en zet zich actief voor hem in. Haar liefde voor Eamonn is een opstapje naar diens vader zodat deze zich voor haar broer zal inspannen. Kamila Shamsie laat de gebeurtenissen escaleren om de morele dilemma’s aan te scherpen. De opvatting van de minister is dat uitreizigers hun Britse nationaliteit verliezen. Zelfs bij de aanslagen op eigen bodem kunnen de Britse media het nauwelijks opbrengen om over Britse terroristen te spreken. De daders zijn van Pakistaanse komaf, zijn Britse moslims, of desnoods Britse paspoorthouders. Brits en terrorist vergt altijd een tussenschakel.
    Een belangrijk twistpunt in de roman is hoeveel ruimte er overblijft voor het koesteren van familiebanden tegenover de harde objectieve wetten van de staat. De hoofdrolspelers in de roman betrekken verschillende stellingen. Shamsie is er goed in geslaagd om de diverse nuances van de casuspositie zichtbaar te maken. Het boek is opgebouwd uit vijf delen waarin de vijf hoofdrolspelers de gelegenheid krijgen om de eigen invalshoek te belichten. Individuele gewetensnood komt tegenover het belang van de staat te staan. Een belangrijk motief van Shamsie voor het schrijven van dit boek was om de klassieke tragedie Antigone van Sophocles te verplaatsen naar een hedendaagse context. Dat heeft zij met verve gedaan. In de geest van Antigone heeft zij voor de lezers nog een daverende ontknoping in petto. Voor pleitbezorgers van de menselijke maat neemt de geschiedenis snel een onomkeerbare wending. Dat was toen zo en nu wederom.

    Terug