Leesimpressies

  • Kerstin Ekman: De afrekening

  • Nr. 35 - 2014
  • Aan de vooravond van haar tachtigste verjaardag is de beroemde schrijfster Lillemor Troj op bezoek bij haar uitgever. Op tafel ligt haar nieuwste manuscript. De uitgever, haar vierde inmiddels in een samenwerkingsverband van 52 jaar, is boos en verdrietig. Zij heeft het boek bij een concurrent aangeboden. De uitgever heeft het stuk op slinkse wijze verkregen dankzij een goed netwerk. Zo denken uitgevers meester over de materie te zijn. Hij wil opheldering. Lillemor is boos noch verdrietig. Zij is vooral verbaasd. Ze weet nergens van. Het betreft een manuscript dat onder haar naam is aangeboden. Zij heeft het helemaal niet geschreven. Nieuwsgierig begint ze te lezen. Het blijkt te gaan om een roman over haar leven. Onmiddellijk is haar duidelijk wie de auteur moet zijn. Het betreft een afrekening in het damesmilieu. Een ontmaskering is aanstaande.

    De verbazing over het manuscript bij Lillemor is deels geveinsd. Ze heeft in feite nog nooit zelf een boek geschreven. Haar hele leven is dat gedaan door Babba Andersson, een leeftijdgenoot afkomstig uit hetzelfde plaatsje in de noordelijke helft van Zweden. Ooit hebben de twee een pact gesloten in een lunchroom. Babba had een afwijzing ontvangen van een uitgeverij en onderkende dat zij noch het uiterlijk noch de persoonlijkheid bezat om overeind te blijven in de publieke kant van het schrijverschap. Voor haar geen spreekbeurten, signeersessies en foto’s in de tijdschriften. Aangesproken worden door vreemden in de supermarkt vormt een schrikbeeld. Die rol is Lillemor op het lijf geschreven. De samenwerking start met het insturen van een novelle, vergezeld van een foto, voor een literaire prijs. Na winst is er geen weg terug. De vrouwen zijn tot elkaar veroordeeld. Kerstin Ekman heeft De afrekening geconstrueerd rond de roman van Babba over Lillemor. De weergave van de biografische roman wordt afgewisseld met de herinneringen van Lillemor. Zij levert commentaar, geeft aanvullingen, anticipeert op wat komt bijvoorbeeld het overlijden van haar vader en soms geniet ze zelfs ondanks de onthullende inhoud die haar reputatie als schrijver zal vernietigen.

    Bij vlagen geniet ze ervan om de Lillemor Troj in deze roman te zijn, in elk geval zolang ze leest, en ze wenst ieder mens de prikkelende ervaring toe een roman over zichzelf te lezen


    De twee vrouwen hebben decennialang intensief samengewerkt. De royalties werden na aftrek van belasting keurig gedeeld. Babba schreef en Lillemor vulde aan. Het is hun eeuwige rolverdeling die door Ekman in haar boek consequent gevolgd wordt. Vriendinnen zijn ze nooit echt geweest. Eerder bondgenoten en compagnons in de zwendelbranche zoals Babba dat noemt. Drie jaar tevoren heeft Lillemor aangekondigd de samenwerking te beëindigen. Ze is lid geworden van de prestigieuze Zweedse academie en drinkt de beker van de roem met volle teugen. Het schrijverschap verkeert in ruste. Babba blijft met lege handen achter en schrijft haar openhartige roman als ultieme wraak. Ook het contact tussen de twee is verbroken. Na lezing van het manuscript slaagt Lillemor er met de nodige moeite in Babba op te sporen. Pas heel laat, tegen het einde van de bijna 500 bladzijden, vindt de confrontatie plaats. Ekman heeft een oplossing gevonden die past bij de geest van de roman.
    Kerstin Ekman geldt als de grande dame van de Zweedse literatuur. Zij heeft een reputatie die vergelijkbaar is met die van Hella Haasse bij ons al is Ekman wat frivoler en venijniger. Internationaal brak zij door met de thriller Zwart water waarin ze haar onderwerp vanuit een meervoudig perspectief behandelt. Mijn favoriete Ekman is Moord in praktijk waarin zij de schitterende roman Dokter Glas van Hjalmar Söderberg opnieuw tot leven wekt.
    Er zijn meer boeken van haar vertaald waarvoor de liefhebber is aangewezen op antiquarische bronnen.
    Ekman laat Babba frequent commentaar leveren op de Zweedse samenleving, die steriele sociaaldemocratische succesmaatschappij. Vele bekende Zweden maken een cameo optreden. Dat is echter achtergrond. De meeste aandacht gaat uit naar de levens van Babba en Lillemor en hun onderlinge contacten. Met veel details worden de levens opgediend. De mannen en honden die hun levens kruisten passeren de revue net als de gezinnen waarin zij opgroeiden. Maaltijden en kleding worden in extenso geportretteerd. Daar had best iets bezuinigd mogen worden. Welke snoepjes Lillemor bij wijze van troost allemaal verorbert, had ik wel kunnen missen. Het boek is een iets te lange aanloop geworden naar de slotscene met het duel tussen de beide vrouwen. Toch ervaart de lezer het schrijfplezier waarmee het boek gemaakt is. Ekman spot met alles en iedereen. Zo is er een mooie schets van de koning en koningin en hun onderdanen tijdens de inaugurele toespraak van Lillemor bij de Zweedse academie. Er zijn veel verwijzingen naar schrijvers en boeken. Ik heb er de les aan overgehouden dat je op de eerste bladzijden moet kunnen waarnemen in welk jaargetijde het verhaal speelt. Zo niet, leg dan het boek terzijde. Over recensies merkt Ekman op dat vrouwelijke scribenten geprezen worden om hun vlotte pen en ranke lichaam. In de eerste valkuil trap ik graag, bij de tweede pas ik.

    Terug