Leesimpressies
Kinky Friedman: Ten little New Yorkers
- Nr. 23 - 2013
- Kinky Friedman is een multitalent op leeftijd. Volgend jaar wordt hij zeventig. Het publiek kent hem als muzikant, komiek, politicus en niet te vergeten als schrijver. Vanaf eind jaren tachtig verschenen zijn detectives met een jaarlijks ritme. Hoofdpersoon in de boeken is de privédetective Kinky Friedman, koosnaam Kinkster die als creatie nauw gelieerd is aan de auteur. Het zijn boeken vol onwaarschijnlijke plotwendingen, geestige terzijdes en spitse dialogen. Een teken aan de wand is dat de productie de laatste jaren hapert. De laatste twee gedrukte edities The prisoner of Vandam Street en Ten little New Yorkers dateren uit 2004 en 2005. De conclusie dringt zich op dat Kinky Friedman uitgeschreven lijkt. De verhalen maken een uitgebluste indruk. De vitaliteit van de foute grappen maakt plaats voor wat al eerder is beweerd. Friedman heeft geen halve maatregelen genomen. Aan het eind van Ten little New Yorkers komt de Kinkster om het leven. Het verhaal is ten einde al mogen we niet vergeten dat John Updike een paar boeken nadat hij zijn held uit de Rabbit romans had laten doodgaan toch nog een postume editie wist te produceren. Laten we Kinky Friedman niet voortijdig afschrijven.
De volgers van Kinky Friedman, waar ik mezelf graag onder schaar, trof in zijn boeken een groot aantal herkenningspunten aan. Die maakte het lezen tot een vertrouwde bezigheid zoals een terugkeer na vakantie. Boven de woning aan het niet bestaande nummer 199B Vandam Street in Greenwich Village Manhattan is er de altijd overlast biedende lesbische dansschool van Winnie Katz. Er is de vaste kring geestverwanten aangeduid onder de verzamelnaam Village Irregulars die elkaar graag verbaal aftroeven. Er is de eenzijdige dialoog met de poes. De favoriete whisky is Jameson. Daarbij rookt de ware liefhebber een Cubaanse sigaar. Laverend tussen de vaste bakens vervolgt een nieuw verhaal zijn route. In The prisoner of Vandam Street werkt Friedman een persiflage op de film Rear Window uit waarbij de Kinkster als enige ziet wat zich aan onheilspellends in een nabijgelegen kamer afspeelt. Het is een serieus signaal dat er aftakeling in het geding is. In Ten little New Yorkers draait het verhaal om een achtergebleven portefeuille die de eerste aanwijzing blijkt te bevatten voor wat zich later manifesteert als voorbode voor een moordaanslag met de Kinkster als belangrijkste doelwit. Hij is nummer tien in lijn. De hoofdpersoon wordt meer en meer een onbegrepen eenling. Een slechte afloop mag niet te lang in de lucht blijven hangen.
One definite advantage of having a very small circle of friends is that it lessens the possibility that one of them might be a serial killer
In de boeken van Kinky Friedman vormt een plot niet meer dan een melodie op de achtergrond. Vaak bestaat de indruk dat er helemaal geen plot is. Dan worden er enkele schaakstukken verplaatst volgens de regels van het damspel. Onnavolgbaar komt het plot meestal nog op zijn pootjes terecht. Navertellen wat er gebeurd is, valt niet mee. Dit behoorde tot de magie van Kinky Friedman, the Texas jewboy. Speelsheid en dwarsheid behoren in de beste delen van de reeks tot de trekpleisters. Het is al bijzonder om in Manhattan een cowboy tot hoofdpersoon te kiezen. Dat is sinds de film Midnight cowboy een garantie voor pijnlijke contrasten. Als de vorm van de dag ontbreekt gaan de gebreken van de plot het leesgenoegen hinderen. Hetzelfde geldt voor de charme van de commentaarlijnen. Die worden voorspelbaar zoals de tirade dat e-mail een uitvinding van satan is. Bekend is het verhaal dat Friedman aan president Clinton een Cubaanse sigaar aanbood daarbij vergetend dat de officiële Amerikaanse beleidslijn die van een boycot was. Friedman redde zich door op te merken: I am not supporting their economy; I’m burning their fields. Daar kon Clinton, erkend sigarendeskundige, zijn voordeel mee doen. De anekdote komt hier opnieuw voorbij. Ooit deed Kinky Friedman een gooi naar het gouverneurschap van Texas. Uit die periode stamt zijn wijze les: you can lead a politician to water but you can’t make him think. Het zijn dit soort opmerkingen die de klassieke glans van Kinky Friedman doen oplichten. Toch is het sneu dat hij dergelijke uitdrukkingen telkens aan een reprise blootstelt. De voorraad met nieuw vondsten lijkt uitgeput. Actueel is de zienswijze waarom Kinky Friedman voor het homohuwelijk stemt. I believe they have a right to be as miserable as the rest of us. Karikaturen ontstaan door succes dat te lang heeft geduurd. Gelukkig blijft het oude werk beschikbaar om een aangename herinnering te koesteren. Kinky Friedman stort zich intussen op andere bezigheden dan het schrijverschap. Je bent een multitalent of je bent het niet.
