Leesimpressies

  • Margaret Drabble: The Garrick year

  • Nr. 9 - 2016
  • Toneelspelers in praatprogramma’s op de televisie kunnen zwaar op de maag liggen. Als zij veinzen zichzelf te zijn, ligt het gevaar van overacting altijd op de loer. Je weet nooit wanneer hun optreden begint of eindigt. Is hun mening aangedikt met stembuigingen en ondersteunende gebaren naturel of gekopieerd uit ‘De kersentuin’? Niemand kan zo overtuigend een Halina Reijn neerzetten als Halina Reijn. Het ene moment laat ze als tafeldame in DWDD een uitbundige versie zien. Let op hoe ze met zwier een haarlok verbant naar een braak liggend gebied ergens achter het oor. Dan weer trakteert ze ons met evenveel gemak op een ingetogen versie, zie het raffinement in de geloken blik, als gezelschapsdame van Mark Rutte tijdens het Correspondents’ Dinner. We beleven als publiek de ontbolstering van een getalenteerde jonge vrouw gepolijst tot perfectie door de strakke en geduldige hand van Ivo van Hove. In theatraal opzicht laat ze ons alle hoeken van de kamer zien. Halina Reijn is meer Hedda Gabler dan waarvan Hedda Gabler ooit kon dromen. Daar kunnen Gijs Scholten van Aschat en Pierre Bokma, levendig discussierend over de ware betekenis van Shakespeare, niet aan tippen. Jeroen Krabbé verbleekt tot een beginneling.

    Toneelspelers figureren niet alleen in praatprogramma’s maar ook in romans. Speurend op internet naar nieuws over Roger Angell, hij is inmiddels diep in de negentig, kwam ik van zijn hand een artikel tegen met een enthousiasmerende aanbeveling over The Garrick year van Margaret Drabble. Dat boek wilde ik lezen. Deze roman speelt zich af in een acteursmilieu. Het is de tweede roman die Drabble schreef en verscheen in 1964 met veel tijdgeest erin over die periode. De jonge Emma Evans vertelt over een kritische fase in haar leven. Zij is, wat overhaast, getrouwd met de acteur David Evans. Het echtpaar heeft twee zeer jonge kinderen. Op een dag meldt David dat hij omwille van zijn loopbaan een aanbod heeft geaccepteerd om een seizoen lang in de provincie te spelen tijdens het Garrick festival. Emma is onaangenaam verrast. Zij hecht aan hun leventje in Londen en heeft zelf het vooruitzicht binnenkort te beginnen als presentatrice bij de televisie. David is vastbesloten en heeft de gewoonte vooral met zijn eigen voorkeuren rekening te houden. Hij beweert het contract al getekend te hebben. Het is voor hem een uitgelezen kans om met de beroemde regisseur Wyndham Ferrar te kunnen werken. Voor Emma lonkt de verveling. Tegenzin of niet, Emma volgt haar man. Trouwen was al een gebaar maar er kan best nog een offer bij.

    It had already deprived me of so many things which I had childishly overvalued: my independence, my income, my twenty-two inch waist, my sleep, most of my friends who had deserted on account of David’s insults


    Emma is zelf geen actrice maar volgt vanaf de zijlijn het wereldje waarin haar man succes nastreeft. Zij volgt de repetities en neemt met mate deel aan de borrels. Zij stort zich vooral op de verzorging van de kinderen met behulp van een onhandig Frans kindermeisje. De verhouding tussen David en Emma begint meer en meer sleetse plekken te vertonen. Irritatie voert de boventoon. Emma maakt de lezer deelgenoot van haar wispelturige opvattingen. Het best is zij op dreef als ze de draak steekt met de zelfingenomenheid van de acteurs, die sfeer van selfaggrandizement. Geamuseerd is ze getuige van de hoog oplopende vakmatige discussies die buiten het wereldje van de acteurs niemand interesseert. Vormt het publiek de hoogste norm of je medespeler? Vileine opmerkingen te over: I have never decided whether actors cannot help talking loudly, or whether they think that the unpaying public actually enjoys the privilege of listening to them. In het kunstmatige wereldje in de provincie ver van West End slaat de verveling toe. David begint een verhouding met een mooie maar uiterst ongetalenteerde collega en Emma laat zich inpalmen door de regisseur. De werkelijkheid wordt net zo’n spel als het toneel. Tot het doek valt.
    Margaret Drabble leverde ooit een bijzonder boek af door een autobiografie te schrijven op basis van de legpuzzels waaraan zij zich overgaf ten einde melancholie en depressie buiten de deur te houden, The pattern in the carpet. Hoewel ik niet veel romans van Drabble heb gelezen, ervaar ik The Garrick year niet als maatgevend voor haar werk. Het kent als jeugdwerk een zekere onevenwichtigheid waarbij de stappen van de personages soms uit de lucht komen vallen. Als Emma thuis komt en de gaslucht haar van alle kanten tegemoet walmt, snelt zij ongerust eerst naar de kamer van het kindermeisje. Ik weet niet of Drabble toen al moeder was, maar het was logischer geweest om Emma eerst naar de kinderkamer te loodsen. Wel is de toon in de roman aangenaam vitaal. Andere romans van Drabble gaan nogal eens gebukt onder zwaarmoedigheid. Die ontbreekt hier gelukkig. Dat was ook de reden dat Roger Angell dit boek in The New Yorker ter lezing aanbeval. Ooit las ik met veel plezier zijn memoires Let me finish waarover op deze site meer informatie is te vinden. Decennia werkte Angell voor The New Yorker. Hij is een groot liefhebber van literatuur en honkbal. De man weet waar het in het leven om draait.. Met plezier heb ik zijn leessuggestie overgenomen. Mijn favoriete toneelroman blijft echter The sea, the sea van Iris Murdoch. En mijn favoriete actrice is natuurlijk Halina Reijn.

    Terug