Zij werd geboren als Muriel Sarah Camberg in 1918 te Edinburgh. Dit voorjaar overleed zij als Muriel Spark op de respectabele leeftijd van 88 jaar. Zij trouwde op jonge leeftijd met Sydney Oswald Spark soms door haar aangeduid als S.O.S.. Het huwelijk bleek snel een fiasco. Wel zou zij nog meer dan 6 decennia de achternaam van haar voormalige echtgenoot blijven voeren. Deze informatie is terug te vinden in haar autobiografie Curriculum vitae die ik ooit tijdens een vakantie in Schotland las. Het geeft een speciale bekoring om een boek te lezen op de plek waar het is geschreven of waar het geschrevene zich afspeelt. Nergens is Dubbelspel zo goed als op Curaçao.

Mijn bibliotheek bevat 16 boeken van Muriel Spark met Symposium als favoriet vanwege de verrassende perspectiefwisseling. Indertijd heb ik ook genoten van haar satire op het Watergate verhaal getiteld The Abbess of Crewe. Zij verplaatste de machtsstrijd van de politieke arena naar die van een klooster.

Drie boeken van Spark stonden nog ongelezen in de kast. Mijn keuze viel op Loitering with intent vanwege de intrigerende titel. Achteraf een gelukkige greep want het betreft een typische Muriel Spark. Net als in A far cry from Kensington vormt het Londen uit het midden van de twintigste eeuw het decor. We volgen een jonge vrouw die haar eerste schreden zet op het pad van een literaire loopbaan. Te midden van de naoorlogse schaarste in het algemeen en die van haar in het bijzonder probeert zij het hoofd boven water te houden. Zij, Fleur Talbot geheten, werkt aan haar eerste roman en neemt ondertussen een baantje als secretaresse bij de excentrieke Sir Quentin Oliver. We maken niet alleen kennis met deze beide hoofdpersonen maar ook met de mensen uit hun omgeving. Een onalledaags gezelschap. Spark portretteert mensen vaak voorzien van een schaduw. Je krijgt al gauw de indruk dat haar personages achter hun masker voor dagelijks gebruik een duistere kant verbergen. En meestal krijgt de lezer die in de loop van het boek zonder reserve voorgeschoteld. De boeken van Spark hebben vaak een macaber verloop. Als lezer ben je op je hoede omdat je weet dat achter de openlijke wellevendheid duistere motieven de macht willen grijpen. Veelzeggend is het motto dat Spark zelf graag hanteerde: beware of men bearing flowers.

In Loitering with intent raken we vertrouwd met het Autobiografische Genootschap waarvan Sir Quentin de animator is. De leden van het genootschap schrijven openhartig aan hun biografie waarvan de openbaarmaking pas na 70 jaar zal geschieden zodat geen der betrokkenen nog in leven is en dus geen aanstoot meer kan nemen. In dat gezelschap maakt Fleur Talbot haar opwachting. De leden van het Autobiografisch genootschap zijn weliswaar eerbiedwaardig maar schrijven kunnen ze niet en veel te melden hebben zij evenmin. Fleur Talbot gaat hun teksten verlevendigen. Zij doet daarbij veel inspiratie op waarmee zij haar roman in wording van nieuwe impulsen weet te voorzien. Langzamerhand wordt haar roman tot een sleutelroman met Sir Quentin en zijn genootschap in de hoofdrollen. Sir Quentin ervaart dat als een bedreiging van zijn imperium en maakt Fleur Talbot het leven zuur. Daar doorheen speelt de bejaarde moeder van Sir Quentin een belangrijke rol. Zij geldt als niet goed snik maar weet zich desondanks in staat haar zoon hinderlijk voor de voeten te lopen en vriendschap te sluiten met Fleur. De suggestie wordt gewekt dat zij een ruime erfenis te verdelen heeft en mogelijk ten faveure van Fleur haar testament zal wijzigen. De strijd tussen Sir Quentin en Fleur mondt uit in het over en weer ontvreemden van manuscripten. Literatuur en werkelijkheid komen steeds dichter op elkaars huid. Dat komt tot een climax als Fleur haar woning verlaat en zich realiseert dat zij het manuscript niet achter moet laten omdat in haar roman het manuscript tijdens haar afwezigheid gestolen wordt. Zij laat het wel achter en inderdaad haar roman krijgt gelijk. Zo speelt Spark steeds haar spel met de werkelijkheid en met de lezer. Met als resultaat een groot Droste-effect: Muriel Spark schrijft een boek over Fleur Talbot die een boek schrijft over Sir Quentin die bezig is autobiografische boeken te schrijven. Het is speels en onderhoudend maar ook zo nu en dan balancerend op de rand van het karikaturale.

Spark laat een omvangrijk oeuvre na. De dood van een schrijver impliceert dat je niet meer verrast kunt worden door de aankondiging van nieuw werk al blijf ik alert voor wat zich onder de noemer nagelaten werk nog kan aandienen. Joseph Roth heeft op die manier nog veel bijzonders geproduceerd om over Kafka maar te zwijgen.

Muriel Spark is niet meer. Ik zal af en toe aan haar denken.

Terug