Leesimpressies

  • Petina Gappah: Het boek van Memory

  • Nr. 36 - 2016
  • Van Petina Gappah verscheen in 2009 een bundeling met verhalen van wisselende aantrekkingskracht. Enkelen daarvan staan me nog voor de geest. Het titelverhaal ‘De danskampioen’ is me bijgebleven. Vitalis Mukaro ging met pensioen toen het bedrijf waar hij werkte failliet ging. Een pensioen was niet beschikbaar want het bij een bank ondergebrachte geld was door de directeuren naar het buitenland weggesluisd. Als compensatie mocht hij zijn overall houden en daarnaast ontving hij drie paar schoenen. Als gepensioneerde ging Vitalis Mukaro doodkisten maken en ontwikkelde zich tot een hartstochtelijk danser. Die passie zou zijn ondergang worden. Of neem het korte verhaal over het uitbundige huwelijksfeest van Rosie. Weet Rosie wel waar zij aan begint? Wijzen de gebarsten roze lippen van de bruidegom niet op die ziekte van vier letters waar ook de vorige echtgenote het slachtoffer van is geworden? De echtgenoot heeft bovendien nog twee vriendinnen moeten begraven. Welkom in Zimbabwe. De verhalenbundel maakte nieuwsgierig naar ander werk van Petinah Gappah, die als Zimbabwaanse schrijfster in Zwitserland als advocaat werkzaam was. Deze roman beantwoordt die verwachting. Gappah woont inmiddels weer in haar moederland waar deze roman zich afspeelt.

    Het verhaal wordt verteld door Memory, een naam die betekenisvol is. Zij schrijft haar herinneringen op terwijl zij in een extra beveiligde inrichting verblijft vanwege een veroordeling voor moord op haar adoptievader. Er loopt nog een hoger beroep en Memory schrijft haar verslag op aanraden van haar advocaat voor een Amerikaanse journaliste, die belangstelling heeft voor haar zaak. Misschien kan het verslag bijdragen aan een goede afloop. Zij wisselt beschrijvingen over het leven in de gevangenis af met haar persoonlijke geschiedenis van de daaraan voorafgaande periode. Op de achtergrond spelen de politieke gebeurtenissen een rol. Er zijn verkiezingen in aantocht en mocht de oppositie winnen dan zou gratie voor de gevangenen een mogelijkheid kunnen zijn. In Zimbabwe werkt de koloniale periode nog altijd door. Moderne ontwikkelingen en traditionele opvattingen lopen door elkaar heen. Het christendom bestaat er naast het geloof in boze geesten. De Goodwill Fellowship schenkt bijbels ‘samen met striemend meeleven’.
    Memory groeit op in een gezin waarin een broertje en een zusje zijn overleden. De zorgzame vader werkt thuis als timmerman onder meer om een oogje op de moeder te kunnen houden die lijdt aan een ernstige vorm van geestesziekte. Moeder vormt een gevaar voor de eigen kinderen. Het leven van Memory staat in het teken van het feit dat zij een albino is. Dat is een eigenschap die de omgeving moeilijk kan accepteren en bezorgt de betrokkene veel hinder. De zon heeft een funeste uitwerking op de huid. Regelmatig bezoekt Memory met haar vader het ziekenhuis voor een behandeling.

    Mijn moeder ging zelden met ons mee naar het ziekenhuis. In plaats daarvan had ze het over het raadplegen van waarzeggers. Ze was ervan overtuigd dat er een drankje of toverspreuk te vinden was waardoor mijn problemen zouden verdwijnen


    Terwijl Memory haar geschiedenis vertelt komt de lezer veel te weten over de erbarmelijke omstandigheden in de gevangenis. Hoofdcipier Synodia is een ware bullebak. De term penitentiaire inrichtingwerker is in Zimbabwe nog niet uitgerold. Synodia hanteert een eigenaardig taaltje en richt zich in haar wreedheid bij voorkeur op de zwakste persoon. Het gevangenispersoneel ontfermt zich over de spullen die voor de gevangenen bedoeld zijn.
    Memory vertelt haar verhaal met de kennis die zij achteraf heeft verworven. Desondanks neemt zij in haar verslag elementen als waar aan die, naar later blijkt, op misverstanden berusten. Een traumatisch moment is als haar ouders haar afstaan aan de blanke adoptievader Lloyd Hendricks. Zij ziet tot haar afgrijzen hoe Lloyd een pak bankbiljetten aan haar moeder overhandigt. Dat betekent het einde van het contact met haar ouders. Hoe is het mogelijk dat haar ouders tot zoiets in staat zijn? Haar wantrouwen tegen Lloyd neemt geleidelijk af. Hij heeft het beste met haar voor en zorgt dat zij een opleiding kan volgen op een eliteschool en zelfs in Cambridge kan studeren. Lloyd is een blanke die zich identificeert met de zwarte gemeenschap. Net als Memory is hij evenzeer een buitenstaander die van het gangbare pad afwijkt. Als Memory op een dag thuiskomt, treft zij Lloyd overleden aan. Een getuige heeft haar het lijk zien verplaatsen. De politie denkt dat Lloyd haar oudere minnaar was en zij het op zijn geld voorzien heeft. Onder druk gezet bekent zij wat de politie wil horen. In een context waar kort voordien drie blanke boeren vermoord zijn, volgt een veroordeling voor moord. Er is geen ander bewijs dan de verklaring van de getuige. Forensische rapporten en een lijkschouwing ontbreken. Lloyd liet zijn huis en geld aan Memory na.
    Petina Gappah blijkt een intrigerend schrijfster te zijn. Ze vertelt een huiveringwekkend verhaal en laat voldoende raadsels bestaan om de lezer na afloop nog geruime tijd bezig te houden. Klopt de zienswijze van Memory met de feiten?

    Terug

Leesimpressies zoeken