Leesimpressies
R.K. Narayan: The financial expert
- Nr. 6 - 2015
- Bijna alle romans en verhalen van R.K. Narayan zijn gesitueerd in Malgudi, een provincieplaats in het zuiden van India. Liefhebbers van zijn werk weten dat Malgudi ligt aan de Sarayu rivier met aan de overkant het Mempi Bos. De hoofdstraat met de belangrijkste winkels is Market Street. De elite woont in Kabir Street. De laatste nieuwtjes worden uitgewisseld in restaurant The Boardless. Een belangrijk herkenningspunt is het standbeeld van Frederick Lawley, ooit de Britse grondlegger van Malgudi. Wie even zoekt, vindt snel een plattegrond van Malgudi op internet. Het bijzondere aan Malgudi is dat het niet bestaat. Het plaatsje is de vrucht van de verbeelding van Narayan. Inmiddels heeft de werkelijkheid zich de fictie eigen gemaakt. In India dragen verschillende horecagelegenheden tegenwoordig de naam Malgudi. De scheppingskracht van de kunstenaar is een eigen leven gaan leiden. Fictie als de vader van non-fictie.
In The financial expert heeft Narayan de 42-jarige Margayya tot hoofdpersoon gekozen. Hij houdt kantoor in de schaduwrijke openlucht onder de vijgenboom. Hij adviseert over en verricht zelf financiële transacties. Zijn kantoor is strategisch gekozen want bevindt zich recht tegenover de Coöperatieve Bank. Hij werkt zelfs met de formulieren van de bank die hij zijn klanten aan de overkant laat ophalen. De Bank was ooit opgericht om spaarzaamheid onder de mensen te bevorderen en om tussenpersonen uit te bannen. Het is dus zuur dat recht tegenover het gebouw iemand actief is die precies het omgekeerde representeert. Margayya adviseert graag om nog een extra lening af te sluiten. Hij is goed in staat om de voordelen aan de man te brengen. De klanten verzamelen zich in een halve cirkel hopend dat zij snel aan de beurt zijn. Voor Margayya is het werk haast een roeping. Hij bedient een groot publiek in een straal van 100 mijl om Malgudi. Het is geen hebzucht dat hem drijft maar hij wil iets voor de mensen doen. Hij heeft nu eenmaal dat talent meegekregen. Dat hijzelf over elke transactie rente ontvangt is nu eenmaal niet anders.
I just want to help people to get over their money troubles. I do it as a sort of service, but let no one imagine I have no better business
Op een dag keert het lot zich tegen Margayya. Vertegenwoordigers van de Bank sommeren hem te vertrekken van zijn strategische plek. Margayya raakt in een crisis. Thuis heeft hij ook het nodige te verstouwen. Hij woont gedwongen naast zijn broer als gevolg van een vechterfenis die maar niet tot een bevredigende oplossing kwam. Zijn vrouw koeioneert hem de hele dag en dan is er nog een verwend en drammerig zoontje dat het uitstekend lukt om de beide ouders tegenover elkaar uit te spelen. Margayya gaat naar de tempel en zoekt steun bij een geestelijke. Na een retraite van 40 dagen komt hij herboren te voorschijn, afgevallen en met een flinke baard. Hij heeft diep nagedacht of hij de God van de Rijkdom of de God van de Wijsheid zal volgen. Het zakenleven blijft aantrekkingskracht uitoefen. Hij exploiteert het boek van een vriend over huiselijk geluk en verwerft daarmee voldoende geld om opnieuw als financieel adviseur aan de slag te gaan. Nu in een echt kantoor.
Narayan gebruikt zijn personages om een zedenschets te geven van het India dat hij zo goed kende. Kleine krabbelaars proberen in de samenleving het hoofd boven water te houden. De blik van Narayan is vol mededogen. Zijn figuren kennen vele zwakheden, waarvan ijdelheid een prominente is, maar zijn nooit kwaadaardig. Voorspoed en tegenslag wisselen elkaar af. Vaak is er een vergelijking gemaakt met Tsjechov. Vooral Graham Greene heeft zich ingespannen om de bekendheid van Narayan internationaal onder de aandacht te brengen. Dat hij in het Engels schreef heeft dat proces zeker vergemakkelijkt. De naam van Narayan dook op als kandidaat voor de Nobelprijs. Toen hij in 2001 op hoge leeftijd overleed was dat er echter niet gekomen. In veel van zijn verhalen kiest hij iemand uit die hij portretteert vanuit zijn functie. Dat is zichtbaar in vele titels: guide, vendor of sweets, talkative man, printer, English teacher en painter of signs. Het werk geeft een charmant inkijkje in de Indiase samenleving over de beschreven periode.
Er is veel aandacht voor de inspanningen van Margayya om zijn nietsnut van een zoon een goed perspectief mee te geven. De schoolloopbaan is een fiasco geworden. Na veel inspanningen heeft hij een geschikte huwelijkskandidaat gevonden. De horoscopen worden uitgewisseld en als de benaderde astroloog niet tot een gunstig advies komt, dan neem je een ander of betaal je wat meer. In zijn tweede bestaan als financieel adviseur komt Margayya tot grote welstand dankzij zijn harde werken. Dat voedt de hebzucht van de zoon. Uiteindelijk zal dat voor het grootste gevaar zorgen. Kan iemand die de Coöperatieve bank wist te trotseren ook zijn eigen zoon de baas? Narayan antwoordt in de geest van Tsjechov.
