Leesimpressies

  • Rachel Cusk: Kudos

  • Nr. 33 - 2020
  • Rachel Cusk is een schrijver die niet zo makkelijk valt te plaatsen. Voor je het weet tapt ze weer uit een ander vaatje. In het begin van haar loopbaan wreef men haar de onbarmhartige wijze aan waarop ze over persoonlijke zaken schreef. De moeizame verstandhouding met haar ouders, met een vooruitgeschoven positie voor haar moeder, werd breed uitgemeten. Ze schreef over de last van het moederschap wat geldt als een onzorgvuldige pedagogische stellingname. Ze deed verder een boekje open over haar echtscheiding. Ze huldigde de opvatting dat haar de zorg voor de twee kinderen toekwam. De echtgenoot op weg naar de uitgang vond dat merkwaardig voor iemand die zich graag laat voorstaan op haar feministische opvattingen. Hoezo gelijkwaardigheid tussen man en vrouw. Fictie en non fictie lopen vaak door elkaar heen. Kudos is het laatste deel van een autobiografisch drieluik. Ook daar vaart Cusk een eigenzinnige koers. De autobiografische verteller is in het werk grotendeels onzichtbaar. Hoofdpersoon Faye doet verslag van een groot aantal vluchtige ontmoetingen en tekent de niet vluchtige verhalen op die anderen haar vertellen. Pas op voor de persoon die naast je zit in het vliegtuig. Voordat je goed en wel aan koffie toe bent ontvouwt hij zijn ziel voor je.

    In het eerste deel, Contouren, is Faye per vliegtuig onderweg naar Athene voor het geven van een schrijfcursus. Met de buurman in het vliegtuig ontstaat een kortstondige vriendschap. Van de cursisten komen we meer te weten dan van Faye. De deelnemers hangen hun ambities en angsten gretig aan de grote klok. In het tweede deel, Transit komt de overgang naar Londen aan de orde. Na de scheiding staat een nieuwe levensfase in de stijgers. In Kudos staan de ervaringen als schrijver op de voorgrond. Faye neemt deel aan een literair festival en bezoekt een literair congres. De verschijning van haar nieuwste boek veroorzaakt dat ze niet slechts waarnemer is maar ook bij vlagen zelf op de voorgrond dient te treden. Het levert portretten op die weinig vleiend zijn voor de literaire wereld. Er zijn ego’s die lijden aan obesitas. Als aanloop is er in het vliegtuig de kennismaking met een organisatieadviseur die juist een dramatische ervaring in de privésfeer heeft afgerond en nu op weg is zich aan te sluiten bij zijn gezin. Hij vertelt aan zijn buurvrouw over de zorgen die hij kende vanwege zijn dochter die zich inmiddels heeft ontwikkeld tot een professionele hoboïst.

    Eerlijk gezegd was hij waarschijnlijk altijd bang geweest dat er iets mis was met haar. Ik zei dat de mensen dat volgens mij vaak eerder van hun kinderen vonden dan van zichzelf waarna hij gedecideerd zijn hoofd schudde


    Aangekomen in het hotel, een nieuwe bestemming voor wat eens een watertoren was, volgt een ontmoeting van Faye met haar jeugdige uitgever. Hij is een man met dadendrang die in korte tijd een dreigend faillissement heeft weten af te wenden. Schrijvers in hun nadagen gaf hij niet langer uit en ondertussen groeide de omzet met behulp van literaire thrillers en boekjes met sudoku. Zijn filosofie bestaat eruit dat er nog altijd een groot respect bestaat voor literatuur al was het maar omdat mensen compensatie zoeken voor wat zij vroeger verplicht tot zich moesten nemen en nauwelijks begrepen. Daarom is het een zwaktebod om literatuur te beschouwen als iets kwetsbaars dat bescherming behoeft. Een uitgever heeft schrijvers nodig die gevoel hebben voor dit mechanisme. Faye brengt hier tegenin dat zij de visie van de uitgever cynisch vindt.
    Later wordt Faye aan een strak schema onderworpen waarbij journalisten en critici haar bij toerbeurt bevragen over haar laatste werk. Wat opvalt is dat de interviewers nauwelijks vragen stellen maar bij voorkeur direct beginnen met het ventileren van eigen opvattingen. Misschien is dit wel een manco in het werk van Rachel Cusk. Er is weinig small talk. Alle personages zoeken de diepte op. Zij psychologiseren er vrolijk op los. Zij laten de wereld weten hoe zij in het leven staan en hoe doordacht dat is. Een ander mag best wat vinden maar waarom zou je daar bij stil willen staan. Zenden is belangrijk. Wat meer zelfrelativering zou niet misstaan. De zwaarte van de betogen gaat tijdens de informele delen van de literaire bijeenkomsten onverdroten door of het nu tijdens de maaltijd is of op weg naar verpozing aan het strand. Het is een verademing als iemand eens iets opwerpt van een heel andere orde bijvoorbeeld de leiderschapskwaliteiten van José Mourinho.
    Cusk weet af en toe zeker een originele invalshoek te vinden. Haar essaybundel Coventry bevat daarvan de nodige voorbeelden. De titel verwijst naar een uitdrukking jegens iemand die niet meer mee mag praten bij wijze van sociale sanctie. Hij of zij wordt naar Coventry gestuurd. Wat mij betreft zou Cusk dat principe mogen loslaten op sommige van haar personages. Zij hebben soms te veel mening.
    middelr@xs4all.nl

    Terug