Leesimpressies
Rachel Kushner: De vlammenwerpers
- Nr. 13 - 2016
- Op mijn achttiende wisselde ik de brommer als vervoermiddel in voor een auto. Het motorische deel van mijn leven heeft geen hoge prioriteit. Toen ik door mijn werk in aanmerking kwam voor een leaseauto koos ik voor een blauwe. Er zouden vele kleuren volgen. Op een motor heb ik nooit gezeten wat mijn aspiraties om lid te worden van een motorclub ernstig heeft gedupeerd. Ook mijn criminele loopbaan is daardoor in het slop gebleven. Boeken met een prominente plek voor motoren vallen buiten mijn horizon met een uitzonderingspositie voor Zen and the art of motorcycle maintenance van Robert Pirsig. Iets van een mechanische fascinatie heb ik op die manier wel meegekregen. En dan is er nu een vrouwelijke tegenhanger. De focus ligt dit keer niet op de onderdelen waaruit een motor is opgebouwd maar op de snelheid die je ermee kunt realiseren. Het boek van de uit Oregon afkomstige Rachel Kushner heeft lovende recensies geoogst. De Volkskrant sprak van een roman als een achtbaan. Het omslag maakt hier graag melding van. Vrij Nederland gebruikte de kwalificatie zinderend. Een goed excuus om de schroom overboord te gooien.
Hoofdpersoon van de roman is een jonge vrouw. Ze komt uit Reno en zo heet ze ook. Ze heeft de kunstacademie afgerond en zit vol ambitie. Ze is van eenvoudige komaf met een moeder als telefoniste en een vader die het gezin al snel in de steek liet. Het lukt haar om een plek te veroveren in de betere kringen. Als een wervelwind volgt ze haar impulsen. Met name een relatie met de minimalistische kunstenaar Sandro Valera, telg uit een Italiaanse industriële familie, opent vele deuren. Het boek beschrijft haar avonturen tijdens de recordraces op de zoutvlakte van Utah, in de kunstenaarskringen van New York en in Italië op het moment dat daar het grimmige verzet van de Rode Brigades tegen de gevestigde orde losbarst. De omschrijving van een achtbaan is toepasselijk. Kushner heeft een vaardige pen en komt tot rake typeringen. Geestig is ze bij vlagen zeker. Maar levert dat ook een sterke roman op? Wat mij betreft is dat niet het geval. Reno racet door het leven maar wat drijft haar nu precies? Het kunstenaarsmilieu van New York is al te vaak doelwit geweest van literatuur. Sinds The painted word van Tom Wolfe mag de satire wel eens eindigen. Is het boeiend om nog maar weer eens te lezen over personen, de ene week een nobody en de volgende een ster, waarbij het moeilijk valt uit te maken of de toeschouwer van doen heeft met een blik op de werkelijkheid of op een performance.
Minimalisme. Ik snapte het basisidee wel, dat de objecten niet naar iets bedoelden te verwijzen maar alleen waren wat ze waren, in de zaal waarin ze stonden. Ze verwezen naar een discours en als je dat discours niet kende, kon je de objecten niet nemen zoals ze waren of bedoeld waren te zijn
Sandro Valera wil niks te maken hebben met het imperium van zijn familie. Hij heeft een eigen weg gekozen. De verhouding tussen Sandro en Reno komt niet erg uit de verf. Het is onduidelijk wat de twee voor elkaar betekenen. Vermoedelijk niet zo veel. Voor loyaliteit is geen plaats. Loyaliteit is toch al niet de core business van Reno. Ze bedriegt hem met zijn beste vriend. Ze gebruikt tegen zijn zin de contacten met de fabriek van de familie om mee te kunnen doen aan recordraces. Hij bedreigt haar trouwens met zijn nicht. Reno vergezelt Sandro naar het buitenhuis in Italië om daar te midden van de familie de genoegens van de welvaart te consumeren. Dat levert een vilein portret op van Valera’s moeder. De aversie is wederzijds. Reno kiest in Italië de zijde van tuinman Gianni, die in het buitenverblijf als spion actief is namens de verzetsbeweging. Zij gaat met hem mee als in Rome de strijd tegen het grootkapitaal ontbrandt. Opportunisme is een rode draad in de roman.
Op de compositie van het boek valt het nodige af te dingen. In het eerste deel van het boek wisselen hoofdstukken elkaar af waarin Reno centraal staat met hoofdstukken waarin vader Valera centraal staat. Zo komt de lezer te weten hoe het familiekapitaal is ontstaan. Het tegen lage prijzen aftappen van rubber in het Amazonewoud vervult daarin een prominente plek. De roman suggereert zelfs dat hoofdstad Brasilia ontworpen kon worden met de opbrengst van de rubber. Het imperium van de Valera’s is gebouwd op banden en motoren. Op een gegeven moment houdt het stramien van de wisselende hoofdstukken op. Vader Valera is al lang overleden als de geschiedenis van Reno zich ontvouwt. Over de achtergrond van Sandro Valera komt de lezer veel minder te weten dan over diens vader. Dat is een weinig logische keuze van de auteur. Dat alles maakt de roman onevenwichtig onverlet het schrijftalent waarover Rachel Kushner beschikt. Reno is een gulzig personage. Misschien is het geen valide criterium maar ik zou grote aarzeling hebben om bij Reno achterop de motor te springen.
