Zo’n veertig jaar was Haile Selassie de vorst van Ethiopië. Hij kwam in 1930 op de troon toen Afrika nog opgedeeld was onder koloniale overheersing. Met een tussenpauze tijdens het Italiaanse bewind zou hij tot 1974 aan de macht blijven. Een jaar nadien stierf hij. Haile Selassie bezat in het buitenland een groot prestige. Dat is na lezing van Kapuscinski moeilijk voorstelbaar. In het boek leren we hem kennen als een achterdochtig en eenzaam man die zich meer bekommerde om de voortzetting van zijn eigen heerschappij dan om de noden van zijn volk. Kapuscinski geeft de lezer een kijkje in de dagelijkse routine van de keizer. Vastigheid was het parool. De dag begon in alle vroegte. De keizer loopt uit het paleis het park in. Dan meldt zich de chef van de inlichtingendienst die op een pas afstand verslag uitbrengt van de laatste ontwikkelingen vooral van afgelopen nacht. De keizer luistert en knikt op een gegeven moment dat hij het welletjes vindt. Achterwaarts buigend blaast de inlichtingenchef de aftocht. Juist dan verschijnt de minister van Handel en Industrie op het toneel die de beschikking heeft over een eigen netwerk van aanbrengers. Nadat ook hij zijn zegje heeft gedaan, verschijnt de baas van de politieke politie van de regering. De keizer is de enige die over de combinatie van gegevens beschikt. De informatie geschiedt mondeling. Haile Selassie was de kunst van het lezen niet machtig. Om zijn aanwijzingen en bevelen vast te leggen was de minister van de Pen steeds in zijn nabijheid. Dat was een machtig man omdat hij zich vrijheden permitteerde als het gemompel van de keizer aan duidelijkheid te raden liet. De hofhouding kende meer bijzondere functies. Zo was er de man die tien jaar lang met een satijnen doek de schoenen van bezoekers reinigde wanneer de keizerlijke hond die had uitverkoren om een plas te doen. Verder had je de kussenzetter die er met zijn ingrepen voor zorgde dat de kleine gestalte van de vorst toch boven zijn gesprekspartners uitstak. Na de wandeling in het park was het tijd voor het uur der benoemingen in de audiëntiezaal en vervolgens voor het uur van de kas in de gouden zaal. Iedere uitgave in het keizerrijk boven de tien dollar behoefde persoonlijke goedkeuring. Gaf lezen een probleem, rekenen lukte des te beter. Haile Selassie bezat een uitgebreid wagenpark en een gigantisch kapitaal op buitenlandse adressen. Tot het dagelijkse ritueel behoorde nog het uur van de ministers en het uur van de rechtbank.

Kapuscinski geeft een portret van de keizer op basis van getuigenissen uit de hofhouding. Het is een beschrijving van binnenuit vaak opgetekend met bijtend sarcasme. Je krijgt de indruk dicht op de huid van de gebeurtenissen te zitten maar het gaat natuurlijk wel om overlevering uit de tweede hand. De informanten worden met initialen aangeduid. Uiteindelijk ontstaat een beeld van een tragische figuur die het zicht op de werkelijkheid volkomen kwijt is. Er is geen onderscheid tussen staat en privé. De praalzucht neemt ernstige vormen aan. Eindeloos zijn de varianten waarmee de verhevenheid van de keizer aanduiding krijgt. Om er enkele te noemen: koning der koningen, door God uitverkorene, hoogvereerde majesteit, goedertieren monarch. Hoe ronkend de typeringen ook mogen zijn, de indruk die overheerst is dat het hier om een verduisterd despoot gaat. Dat kan niet goed blijven gaan.

Kapuscinski staat uitvoerig stil hoe het tijdperk ten einde raakt. Haile Selassie is dan al een tachtiger en het natuurlijk verloop zou binnen afzienbare tijd hetzelfde resultaat te zien hebben gegeven. Het land kent corruptie en armoede. Hongersnood vergt duizenden slachtoffers. Ironisch is dat de kiem voor het einde lag bij een modeshow waarvoor de keizer toestemming had gegeven. Die toestemming legitimeerde een bijeenkomst van studenten waaruit een demonstratie ontstond. Delen van het leger komen in verzet. Uit de omgeving vallen stuk voor stuk vertrouwelingen weg. Onvermijdelijk komt de val naderbij. Kapuscinski beschrijft vlijmscherp het proces hoe absolute macht corrumpeert. Monarchie behoeft een constitutie.

Terug