Leesimpressies
Sally Rooney: Normal people
- Nr. 39 - 2019
- De generatie van de millennials leest geen kranten en boeken. Daar hebben zij geen tijd voor, druk als ze zijn met het plaatsen van foto’s van hun leven als filmster in het familiealbum van Mark Zuckerberg. Een populaire Vlaamse psychiater spreekt over de illusie van ikkigheid. Mark verkoopt overigens die foto’s door aan de hoogste bieder en belooft tijdens de verkoop permanent beterschap. Luiden de millennials het einde in van de roman? Ik herinner mij voetbaltrainer Leo Beenhakkers verzuchting van zo’n 25 jaar geleden hoe zwaar het was om prijzen te winnen met een selectie opgebouwd uit vertegenwoordigers van de patatgeneratie. Vijfentwintig jaar daar weer voor had je nozems op een brommer die niet wilden deugen. Tussendoor was er nog de onzichtbare generatie Nix, bij wie het label onthult wat we van dit cohort mochten verwachten. Het is een vast patroon dat zij die gesetteld zijn met weinig vertrouwen kijken naar de aanstormende jeugd. Sally Rooney is een Ierse millennial die met haar eerste twee boeken de aandacht heeft getrokken. Zij voert zelfs personages op die boeken lezen maar dat is bepaald niet het opmerkelijkste element in haar werk. Zij schrijft op zeer indringende wijze over het proces dat jonge mensen doormaken bij het inslaan van de weg naar volwassenheid. Trial and error is het motto. Normal people ben je niet zomaar.
In het debuut Gesprekken met vrienden komen we vanuit het perspectief van de 21-jarige Frances in contact met haar vriendenkring. Daar zijn onder meer leeftijdgenote Bobbi met wie ze bevriend is, tijdelijk op lesbische basis, en een oudere getrouwde man als minnaar. In het gezelschap van Frances zijn de onderlinge verhoudingen voortdurend aan nieuwe definities onderhevig. Dat gebeurt in gesprekken maar vooral via social media. Die twee kanalen mengen zich. De deelnemers denken tijdens een gesprek aan iets anders of scrollen op hun digitale apparatuur. Men stort zich in een experiment zonder zich ooit volledig te geven. Alles, ook seks, is onder voorbehoud. Men probeert elkaar in dialogen te overtreffen in scherpzinnigheid. Het boek typeert een bepaalde tijd en een bepaalde levensfase.
In Normal people heeft Sally Rooney meer focus aangebracht. Daar zijn duidelijk twee hoofdpersonen: Marianne en Connell. Er zijn daarnaast de nodige bijfiguren maar die hebben vooral als functie om de levens van Marianne en Connell nader te karakteriseren. De roman begint op het platteland in het Westen van Ierland. Het tweetal nadert het eind van de middelbare schooltijd. De verhouding tussen de twee is gecompliceerd. Marianne komt uit een welgesteld milieu met twee ouders, van wie de vader is overleden, met het beroep van advocaat. Connell is de zoon van Lorraine, een ongehuwde tienermoeder uit een familie met een twijfelachtige reputatie. Het verschil is overduidelijk. Pikant daarbij is dat Lorraine in deeltijd werkt als hulp in de huishouding voor de moeder van Marianne. Zo leren de twee kinderen elkaar nader kennen. Ze voelen zich tot elkaar aangetrokken. Op school houden ze de schijn op alsof ze vreemden voor elkaar zijn. Schaamte maskeert de liefde en de lust. Connell is een getapte jongen onder klasgenoten maar Marianne valt buiten de boot. De anderen moeten haar niet. Ze lijkt vrede te hebben met haar geïsoleerde positie.They had never talked, for example, about the fact that her mother paid his mother money to scrub their floors and hang their laundry, or about the fact that this money circulated indirect to Connell, who spent this, as often as not, on Marianne
Marianne gaat aan het prestigieuze Trinity in Dublin studeren. Connell past zijn keuze aan die van haar aan. Daar keren de rollen zich om. Marianne voelt zich in haar element en Connell voelt zich een vreemde eend. De twee hebben een knipperlicht relatie. Zodra ze elkaar treffen is er die onweerstaanbare aantrekkingskracht. Echte vertrouwdheid hebben ze alleen samen maar is dat ook genoeg om een leven te vullen. Tussendoor hebben zij relaties met anderen. Er zijn dalen waar de twee doorheen moeten. Connell raakt in een depressie. Marianne heeft vriendjes die, die meestal op haar eigen verzoek, seksueel geweld plegen. Er waren altijd al geruchten dat er onfrisse dingen in haar leven plaatsvonden. De masochistische trekjes van Marianne doen denken aan de zelfmutilatie van Frances in Gesprekken met vrienden. Als je onvoldoende zelfrespect bezit, schiet je tekort in het waarborgen van je lichamelijke integriteit. Dan ben je nog geen normal people.
Rooney laat het verhaal beginnen in januari 2011 en eindigen op februari 2015. Met tussenpozen van enkele maanden krijgt de lezer de actuele stand van zaken van de hoofdpersonen voorgeschoteld. De band wordt nooit definitief doorbroken, daarvoor is deze te sterk. Nieuwe uitdagingen dienen zich aan. Als een hoofdrolspeler een zijpad inslaat neemt de ander hier genoegen mee. In het midden blijft of dit gebeurt als uiting van oprechte ruimhartigheid of omdat je nooit de pijn van verlies moet etaleren. Wel is duidelijk dat de boeken van Sally Rooney je bij de lurven grijpen. Schrijf de millennials niet te vroeg af.
