Leesimpressies
Shaun Bythell: Dagboek van een boekverkoper
- Nr. 11 - 2018
- De wijk waar ik woon is rijk bedeeld met onderwijsinstellingen. Ouders kunnen hun ontluikende prinsjes en prinsesjes naar het reguliere onderwijs sturen of kiezen voor een antroposofische grondslag dan wel in de leer gaan bij Maria Montessori. Tot voor kort was er zelfs een opleiding gebaseerd op jezuïtische principes. En dan is er nog die gerenommeerde basisschool waar zowel Mark Rutte als Lodewijk Asscher het fundament voor hun maatschappijvisie kregen aangereikt. De twee zaten niet bij elkaar in de klas. Rutte werd zeven jaar eerder geboren. Vermoedelijk is juist in die tussenliggende periode een vak als het winnen van verkiezingen uit het curriculum geschrapt. Niks samen sterk. In andere opzichten blijft de wijk achter. Er zijn weinig uitreizigers naar het kalifaat en ook het aantal antiquariaten is beperkt. In de laatste categorie is de score zelfs nul. Wel een hoog opgeleid publiek maar geen tweedehands boekwinkel. Hoe anders is dat in het afgelegen Schotse dorp Wigtown. Daar wemelt het van de antiquariaten. Shaun Bythell is de uitbater van de grootste, niet alleen van Wigtown maar van heel Schotland. Een jaar lang hield hij een dagboek bij met zijn belevenissen in en rond de winkel. De liefhebber kan meegenieten van de vrolijkheden en zorgen van een boekverkoper.
Shaun Bythell is een goedgeluimde mopperkont die graag zijn indrukken over klanten en medewerkers met de lezer deelt. Denk niet dat hij veel met normale mensen in aanraking komt. Neem nou Nicky die een paar dagen per week in de winkel helpt. Ze komt altijd te laat, kleedt zich als een Teletubby en trekt zich niets aan van de werkinstructies die Bythell voor de vorm aan haar opdraagt. Ook is ze legendarisch in het op de verkeerde plank wegzetten van boeken. Toch drinken ze graag samen een glas na gedane arbeid. Als Nicky de winkel bestiert kan Bythell zich overgeven aan wat hij vermoedelijk het liefst doet. Dan crost hij in een oude bestelbus het land door om boekenvoorraden in te kopen. Je komt bij de mensen thuis. Vaak is een sterfgeval de aanleiding of de wens om kleiner te gaan wonen na een pensionering of het uitvliegen van de kinderen. Het is altijd spannend wat je aan zult treffen. Een boekenvoorraad geeft een onthullende kijk op de persoonlijkheid van de verzamelaar. Altijd is er de hoop iets bijzonders aan te treffen. Meestal ten onrechte.
Bythell kan over de vijftien jaar dat hij de winkel runt een aardige bloemlezing samenstellen van bijzondere klantgesprekjes. Geregeld informeert iemand naar1984 van Aldous Huxley . Ernest Hemingway en Graham Greene worden beurtelings aangezien voor de auteur van Homage to Catalonia. Bythell slaagt er soms slecht in zijn ergernis binnenboord te houden.‘Wat is jullie specialisme?’ ‘Boeken, ‘ zei ik inderdaad een beetje flauw. Hij vond mijn antwoord uiteraard maar niks en antwoordde: ‘Je hoeft niet zo bijdehand te doen,’en nu ik toch op de melige toer was, zei ik: Waarom niet?’
Bythell heeft voor een overzichtelijk format gekozen. Elke dag dat de winkel open is, doet hij verslag. Elk stuk begint met de vermelding van het aantal online bestellingen en hoeveel er daarvan zijn opgespoord. Elk stuk eindigt met de omzet en het aantal klanten dat daaraan heeft bijgedragen. Elke maand opent met een korte inleiding en is verlevendigd met een citaat uit de Bookshop Memories van George Orwell. De opmerkingen van Orwell, gestoeld op eigen ervaring, zijn herkenbaar.
De lezer doet de nodige wijsheid op over het functioneren van de zaak. In de winter ligt de omzet door het ontbreken van dagjesmensen lager dan in de zomermaanden. Gretig aftrek vinden steevast de nieuwe aanwinsten. De oude voorraad is vermoedelijk niet voor niets oude voorraad. Het onderwerp treinen en spoorwegen is bij de clientèle duidelijk favoriet. Hoewel de winkel van Bythell de grootste is in Schotland, gesitueerd in een boekendorp, en The Guardian een hoge positie uitdeelt op de lijst met wonderbaarlijke boekwinkels, is het sappelen geblazen. Bythell doet er van alles aan om de aandacht van belangstellenden te vangen. Hij is onder meer de initiatiefnemer van Wigtown Book festival. Ook doet hij aan verbreding van het assortiment. Hij verkoopt wandelstokken waar behoorlijk wat vraag naar is. Daarnaast stelt hij zijn pand beschikbaar voor het geven van tekenles aan rijpere dames. In de winkel vormt een met een vuurwapen kapot geschoten Kindle een populaire attractie. Er zijn mensen die uren zoet brengen met het snuffelen tussen de boeken. Soms heeft de winkel veel weg van een daklozenopvang.
Onschuldige plaagstootjes maken plaats voor echte boosheid als Amazon ter sprake komt. Dat heeft Bythell gemeen met collega boekhandelaar Petra Hartlieb die vorige week aan de orde kwam. Amazon vormt een paraplu waaronder diverse aanbieders van boeken hun waar kunnen etaleren. Zij dwingen hun onderaannemers tot wurgcontracten die hen de moed om de nering voort te zetten bijna ontneemt. Wat voor de consument een digitale winkel vol gemak lijkt, is achter de schermen een monopolistische aanslag op de branche. Bythell heeft mij bevestigd in de overtuiging nooit een boekwinkel te beginnen. Hij constateert dat hij sinds hij de zaak heeft minder boeken leest dan voordien. De reden: boeken zijn werk geworden. Wie graag een dagboek leest over de wederwaardigheden van een antiquariaat kan ook in de Nederlandse literatuur terecht. De twee studievrienden met een tegengesteld humeur die ooit het antiquariaat Hinderickx & Winderickx in Utrecht begonnen hebben daar in twee delen vermakelijk verslag van uitgebracht. Voor opgewekt geklaag zie Winkeldagboek en Oude Gracht 234 van Hans Engberts en René Hesselink.
