Leesimpressies
Sinclair Lewis: It cant happen here
- Nr. 8 - 2017
- Ronald Reagan verloor zijn verstand nadat hij president van de Verenigde Staten was geweest. Donald Trump, van nature een druistig man, wil daar niet op wachten. Hij etaleert de hele wereld dat het in zijn bovenkamer niet pluis is Je hoort Trump nooit een pleidooi houden voor waarden als democratie en rechtsstaat. Vermoedelijk vindt hij dat linkse hobby’s. Zijn opvattingen en persoonlijkheid lijken meer gemodelleerd naar een dictatuur. Toch is hij via verkiezingen, bij uitstek een democratisch instrument, aan de macht gekomen. Zijn botsingen met het maatschappelijk middenveld als rechterlijke macht, de pers, Hollywood, de milieubeweging enz roepen de vraag op waar dit naar toe gaat. Hij selecteert welke journalisten wel en niet welkom zijn op een persconferentie. De geschiedenis kent vele voorbeelden van leiders die na gekozen te zijn, de democratie hebben afgeschaft. Kan zoiets in de Verenigde Staten ook gaan gebeuren? Tot voor kort zou iedereen die vraag beantwoorden overeenkomstig de titel van een door Sinclair Lewis geschreven boek. It can’t happen here. Of die overtuiging overeind blijft zal de komende jaren blijken. De vanzelfsprekendheid van verworvenheden staat op de tocht. De staat Californië kent inmiddels een serieuze afscheidingsbeweging.
Sinclair Lewis publiceerde zijn roman in 1935. Hij behandelt de aanloop en het vervolg van de verkiezingen in 1936. Zijn boek is dus een toekomstroman. Zijn aanpak is die van een satire. Hij wilde zijn publiek een schrikbeeld voorhouden. Het was een boodschap voor zijn eigen tijd. Hij zag de opkomst van het fascisme en de wervende kracht die toen nog van het communisme uitging, schrikbeelden van autoritaire regimes. Lewis, de eerste Amerikaanse schrijver die de Nobelprijs voor literatuur ontving, zal nooit bevroed hebben dat zijn betoog bijna een eeuw later actueler is dan ooit. De roman beleeft in de USA een ongekende bloeiperiode. Het gevaar komt deze keer van de Democratische Partij. Bezelius, koosnaam Buzz, Windrip strijdt voor de nominatie. Buzz weet Roosevelt te verslaan. Bij de verkiezingen in november troeft hij ook zijn Republikeinse tegenstander af en kan zijn heerschappij beginnen. Buzz belooft de armoede op te heffen en Amerika weer groot te maken. Vanaf de inauguratie in januari 1937 daalt een golf van verwarring neer over het land. De parallel met de huidige tijd is nadrukkelijk aanwezig. Als tegenhanger voor de nieuwe machthebber fungeert in de roman Doremus Jessup, een intellectueel uit Vermont die hoofdredacteur van de krant Daily Informer is. Jessup denkt aanvankelijk nog dat het zo’n vaart niet zal lopen. Hij en zijn familie zullen ervaren dat ze veel te optimistisch zijn geweest. Al snel binnen de ambtstermijn komen de eerste leden van het Congres achter de tralies terecht. Amerika bewapent zich en krijgt een éénpartij stelsel. De pers wordt gemuilkorfd. Wat volgt zijn executies en concentratiekampen. Veel bewoners slaan op de vlucht naar Canada. Dat Buzz de macht kon grijpen is niet verwonderlijk. Hij was een ervaren senator met een vlotte babbel die goed aanvoelde wat de mensen wilden horen.
He drank Coca-Cola with the Methodists, beer with the Lutherans, California white wine with the Jewish village merchants- and, when they were safe from observation, white-mule whisky with all of them
Doremus Jessup oordeelt veel kritischer over de kwaliteiten van Buzz. The senator was vulgair, almost illiterate, a public liar easily detected, and in his ideas almost idiotic, while his celebrated piety was that of a traveling salesman for church furniture.
Sinclair Lewis heeft veel venijn in huis om zijn personages en de ontwikkelingen in het land te beschrijven. Het is opmerkelijk dat de geschiedenis in een heel andere tijd met televisie in de kinderschoenen en zonder internet zulke overeenkomsten vertoont met de huidige tijd. Er volgen enkele voorbeelden.
Buzz krijgt veel ingefluisterd door zijn spindoctor Lee Sarason. De man doet in veel opzichten denken aan Steve Bannon, de man achter Trump. Hij geldt als secretary-pressagent- private philosper die zich overal mee bemoeit.
De verhoudingen met het onbetrouwbare Mexico raken verstoord. Er komt zelfs oorlog met dat land.
Het is allemaal America First wat de klok slaat. De VS dient de grootste defensiebegroting ter wereld te hebben. Economisch behoort het land zelfvoorzienend te zijn. I shall not be content till this country can produce every single thing we need, even coffee, cocoa and rubber, and so keep all our dollars at home.
Verschillende bevolkingsgroepen worden denigrerend bejegend zoal zwarten en vrouwen.
De president regeert het land alsof het om zijn particulier bezit gaat.
Het Hooggerechtshof zal zich onthouden van uitspraken die de daden van de president dwarsbomen.
De roman van Lewis is een onuitputtelijke bron om verwantschap te signaleren met dubieuze tendensen in de actuele Amerikaanse situatie. De huiveringwekkende boodschap is: it can happen here. Het zal afwachten zijn in hoeverre de correctiemechanismen van de rechtsstaat de ontwikkeling kunnen bijsturen. Onderzoeksjournalistiek en satire kunnen daarbij handenspandiensten verlenen.
