Leesimpressies
Tash Aw: Wij de overlevenden
- Nr. 15 - 2020
- Het leven van Ah Hock zou zich volkomen in de anonimiteit afgespeeld kunnen hebben. Toch is er nu een roman aan hem gewijd dankzij Tash Aw. Het leven van Ah Hock voltrok zich rond het bestaansminimum. Hij werd geboren aan de Maleisische kust. Hij werd visser net als zijn vader en grootvader. Zijn voorouders kwamen uit Indonesië en daarvoor uit China. Het leven van Ah Hock is dat van een migrant. Toen hij vier was vertrok zijn vader naar Singapore om van daaruit zijn gezin te onderhouden. Hij keerde nooit meer terug naar moeder en zoon. Het overblijvende tweetal trok in bij een oom. Moeder deelde de slaapkamer met oom. Uiteindelijk zouden moeder en zoon samen een boerderij beginnen tot een overstroming aan die droom, eindelijk op eigen benen, een einde maakte. Het leven van Ah Hock zou zich een periode in de hoofdstad Kuala Lumpur afspelen. Het werden twaalf ambachten en dertien ongelukken. Terug in zijn geboortestreek zou Ah Hock ploegbaas worden bij een viskwekerij. Hij gaf leiding aan een wisselende bezetting arbeidsmigranten. Aan die min of meer geslaagde periode kwam een eind toen Ah Hock, onder druk gezet om op korte termijn nieuw personeel te vinden ter vervanging van de door cholera gevelde werknemers, bij een schermutseling een Bengaalse migrant om het leven bracht.
Tash Aw heeft ervoor gekozen om de geschiedenis van Ah Hock door een derde persoon te laten vertellen. De schrijver voert niet zelf het woord. Die rol is evenmin weggelegd voor hoofdpersoon Ah Hock. De laatste komt niet in aanmerking, omdat hij zijn leven als te alledaags beschouwd. Zijn leven is het vertellen niet waard. Op een dag wordt Ah Hock door een jonge vrouw benaderd met het verzoek om een interview. Zij, Su-Min, is socioloog en heeft haar studie voor een deel in de Verenigde Staten verricht. Ze is bezig met haar promotie en is de geschiedenis van Ah Hock op het spoor gekomen. Ze wil meer weten over zijn achtergrond. Hij heeft moeite haar verzoek serieus te nemen en is aarzelend over medewerking. Ze besluiten tot een kennismaking om af te tasten of nader contact wenselijk is. Het komt tot een samenwerking. Gedurende een paar maanden praten de twee enkele keren per week met elkaar. Su-Min stelt vragen, Ah Hock vertelt het verhaal van zijn leven. Langzaam verschuift de belangstelling bij Su-Min. Zij mikt niet langer op achtergrondgegevens voor haar promotie maar wil het verhaal dat zij te horen krijgt omwerken naar een boek. Ze denkt dat er een publiek is voor dit non fictie verhaal.
Tash Aw laat Su-Min de geschiedenis optekenen en na sommige hoofdstukken komt Ah Hock aan het woord om zijn indrukken over het interviewproces prijs te geven. Twee tegenpolen maar beide buitenstaander worden gelegenheidspartners.Aan het begin stond ze me tegen en helemaal vertrouwen doe ik haar nog steeds niet. Je kunt nooit helemaal afgaan op wat die hoogopgeleide stadslui te zeggen hebben, ze glimlachen te vaak, doen overdreven geïnteresseerd
Al op de tweede bladzij krijgt de lezer mee dar er sprake is van een moord. Dat is trouwens de kwalificatie van de dader, de sociologe spreekt van dood door schuld zonder voorbedachten rade. Pas tegen het eind van het boek wordt duidelijk wat zich precies heeft afgespeeld. In vijf tot tien seconden kwam het leven van Ah Hock volledig op zijn kop te staan overigens zonder dat hij voor zichzelf helderheid krijgt in het waarom. Voor hem zijn de dingen gegaan zoals ze zijn gegaan. Su-Min belicht maatschappijkritisch de context waarin de gebeurtenissen zich afspelen. Azië kent weliswaar een spectaculaire economische opkomst maar dat is er eentje die gestoeld is op grote ongelijkheid. Er is een kleine groep die baadt in rijkdom. Het vuile werk gebeurt door migranten die zonder noemenswaardige sociale voorzieningen overgeleverd zijn aan de willekeur van de machthebbers. Su-Min krijgt onoverkomelijke problemen met haar vrouwelijke partner die de bestaande misstanden vol overtuiging verdedigt. Su-Min gebruikt het verhaal om aan te tonen wat er niet deugt aan de Maleisische samenleving. Ze demonstreert tegen de corrupte regering.
Tash Aw blijft qua stellingname in het boek buiten schot. Wel heeft hij in interviews zijn verbondenheid betuigd met de mensen die de prijs betalen voor de welvaart van anderen. Hij behoort als schrijver, net als Su-Min, tot de categorie van bevoorrechten. Zijn familie bestaat uit vele neven wier leven gelijkenis vertoont met dat van Ah Hock. De roman Wij de overlevenden is een bij uitstek politieke roman geworden zonder in prekerigheid te vervallen. De constructie van het boek draag daaraan bij.
Tegelijk is Wij de overlevenden een somber boek. Er is weinig dat tot optimisme stemt. Als Su-Min en Ah Hock samen de glamourvolle boekpresentatie bezoeken, valt het tijdelijke bondgenootschap uit elkaar. Hij is misschien wel de hoofdpersoon van het boek maar voelt zich op de bijeenkomst als een kat in een vreemd pakhuis. Dubbeltjes en kwartjes blijven verschillende valuta.
Eerder baarde Tash Aw opzien met enkele prachtige romans. Ik heb zeer genoten van Map of the invisible world en Five star billionaire. Aan dat laatste werk heb ik overgehouden het voornemen op enig moment een bezoek aan Shanghai te brengen, een plek die op het punt staat New York af te lossen als hoofdstad van de wereld. Deze laatste roman spreekt me minder aan. De meerstemmigheid van de andere romans ontbreekt en ook de spanning laat te wensen over omdat van meet af aan de ontknoping zich al aankondigt. Vermoedelijk is dit wel een boek dat de schrijver na aan het hart ligt. In een klein juweel Strangers on a pier geheten beschrijft hij hoe het migrantenbestaan zijn leven kleurt. Van alles een beetje en nergens thuis. Tegenwoordig woont Aw in Parijs. Often, I give up when I feel the explanation of where I’m from and who I am might seem too complicated. Sometimes I just pretend to be whatever someone assumes I am. Sometimes I am from Shanghai. Sometimes I’m from Taiwan. Sometimes I’m Muslim (because I’m Malaysian). If I could speak Japanese I’d be tempted to be from Kyoto. Temples, sakura: such a picturesque backstory. Tash Aw behoort tot de interessantste schrijvers van deze tijd.
middelr@xs4all.nl
