Leesimpressies
Tove Ditlevsen: Afhankelijkheid
- Nr. 23 - 2021
- Tove Ditlevsen, 1917-1976, valt te rekenen tot wat haast een eigen genre is geworden, de herontdekte buitenlandse schrijver. In haar eigen land Denemarken schijnt zij nog altijd volop gelezen te worden, bij ons is zij een grote onbekende. De uitgave van haar autobiografie, een halve eeuw geleden geschreven, moet hier verandering in brengen. Het gaat om een trilogie, waarin de kinderjaren veruit de meeste aandacht opeisen. Dat is terecht. De eerste twee delen behandelen haar jeugd. Onopgesmukt, zonder de zelfglans van Facebook of Instagram, beschrijft zij trefzeker haar wordingsgeschiedenis. Als meisje uit een arm milieu zoekt zij haar weg in het leven. Grillig met vallen en opstaan. Het eerste deel eindigt met het vinden van een baan omdat na de basisschool een vervolgopleiding niet tot de mogelijkheden behoort. Overbodige luxe voor een meisje. De openingszin van het tweede deel maakt meteen duidelijk dat ze in die functie nooit aan de slag is gegaan. Wat volgt is een continue afwisseling van baantjes, woningen en vriendschappen. Wat er van haar terecht moet komen blijft in het ongewisse. Voor haar is slechts een ding zeker. Ze wil schrijven. Het tweede deel eindigt met haar eerste publicatie. Missie geslaagd. Het derde deel vertelt over de teloorgang van een talent. Tove Ditlevsen wordt een junkie. Na vier huwelijken volgt het einde met een overdosis.
De ouders van Tove schelen tien jaar en verwijten elkaar het gebrek aan succes van hun leven. Verder is er een paar jaar oudere broer. Moeder is bemoeizuchtig. Wat Tove wil, laat haar onverschillig. Ze dringt haar eigen wens aan haar op. Trouw met een geschikte partner zodat je nooit meer zorgen zult hebben en niet hoeft te werken. Vader is een overtuigde sociaal-democraat die een flink deel van zijn leven slapend doorbrengt. Nu eens bezit hij een baan, dan weer niet. Wel brengt hij zijn dochter in contact met boeken maar geeft haar als boodschap mee dat je als meisje geen dichter kunt worden. De autobiografie geeft een schrijnend tijdsbeeld van een land dat we nu kennen als een progressieve welvaartsstaat. De autoritaire ouders begraven dit beeld net als de klassieke rol die voor de vrouw is weggelegd. Onthutsend zijn de passages waarin de suggesties van paardenmiddelen aan bod komen om een abortus te realiseren. Drink een fles harsolie. Als familieleden een terminale ziekte krijgen is iedereen daarvan op de hoogte behalve de betrokkene zelf. Schijn prevaleert boven de werkelijkheid. Ondanks alles blijft de wens om te schrijven overeind. Aanvankelijk is een handicap dat Tove de weg niet kent om haar werk gepubliceerd te krijgen. De eerste contactpersoon die zij weet te benaderen, acht haar te jong en adviseert haar verder te rijpen. Als zij zover is, blijkt haar entree naar de literaire wereld overleden te zijn. De volgende contactpersoon kan haar wel op het juiste spoor zetten en wordt prompt haar eerste echtgenoot. Het resultaat is een ongelukkig huwelijk met deze veel oudere man. Ook hier weer de haperende welvaartsstaat. De echtgenoot heeft een hopeloos gebit maar wil zich de kosten van een prothese besparen want in zijn familie overlijden de mannen op hun 56e. Waarom zo’n investering voor de drie jaar die hij nog te gaan heeft.
Ik besef steeds beter dat het enige waar ik echt goed in ben, het enige waar ik me met hart en ziel mee bezig wil houden het creëren van zinnen is, het in een bepaalde volgorde van woorden zetten of het schrijven van eenvoudige vierregelige gedichten
Tijdens haar tweede huwelijk met een generatiegenoot die econoom is bevalt Tove van een dochter. De bevalling is zwaar geweest. Dan leert zij een arts kennen. Hij injecteert haar met pethidine wat voor een aangename roes zorgt. De arts wordt de volgende echtgenoot niet vanwege zijn persoon maar vanwege de injecties die hij levert. Later volgen de pillen butalgin zich in hoog tempo op. Tove gaat typisch junkiegedrag vertonen. Zij simuleert klachten zodat er weer een injectie volgt, zij houdt een schijnbestaan op dat de problemen verdoezelt, verwaarloost de opvoeding van haar kinderen en vertoont crimineel gedrag. Zij vervalst de handtekening van haar man op recepten om aan nieuwe narcotica bij de apotheek te kunnen komen. De echtgenoot/ arts komt in opspraak. Tove belandt in een kliniek om tot rust te komen en om af te kicken. De zelfdestructie is niet meer te keren. De band met de arts wordt verbroken en er volgt nog een vierde en laatste echtgenoot. Voor mij werd het derde deel ,Afhankelijkheid, steeds meer een onaangename leeservaring. Zelfinzicht is kennelijk ontoereikend om van het hellende vlak af te raken. Dat wringt des te meer omdat Tove de nodige waardering ontving voor haar werk.
De autobiografie is stijlvol op de markt gebracht door Das Mag. Wat mij stoort is dat deze pretentieuze uitgeverij een coterie om zich heen verzamelt waarvan de leden elkaars werk vol lof in de openbaarheid bespreken. Wat vinden ze elkaar goed. Een reden om de producten uit deze kring met reserve te bekijken.
middelr@xs4all.nl
