Leesimpressies

  • Viet Thanh Nguyen De sympathisant

  • Nr. 8 - 2018
  • Voor Amerikanen vormt de Vietnamoorlog een enorm trauma. Wat die oorlog voor Vietnamezen heeft betekend is in het Westen veel minder bekend. In de media is het America First. Viet Thanh Nguyen geeft in zijn debuutroman een evenwichtiger beeld van wat dit conflict bij de mensen daar heeft aangericht. Hij doet dit aan de hand van een hoofdpersoon annex verteller die beide werelden uit eigen ervaring kent. De hoofdpersoon blijft naamloos. Dat is een kenmerk dat hem past. Hij is de buitenstaander met een dubbelleven. Hij is als kapitein de loyale assistent van de Generaal die aan de kant van Zuid-Vietnam betrokken is bij de strijd als hoofd van de Nationale Politie. De Generaal beschikt over nauwe banden met de CIA. De kapitein is behalve de rechterhand van de Generaal ook een spion van de tegenpartij. Hij speelt informatie door aan de communisten. Hij ziet zichzelf als sympathisant. Dat klinkt onschuldig. Hij kan zich makkelijk in verschillende werelden verplaatsen. Dat heeft hij van huis uit meegekregen. De kapitein is een onwettig kind van een Vietnamese tienermoeder en een Franse priester. De geestelijke heeft weinig werk van zijn vaderrol gemaakt. De moeder heeft de zoon naar beste vermogen van zelfvertrouwen voorzien. Haar mantra in de opvoeding luidt: je bent niet de helft van iets, je bent het dubbele van alles.

    De kapitein vertelt zijn verhaal vanuit een isoleercel. Hij is terug in Vietnam en bevindt zich in een heropvoedingskamp. Zijn verhaal is een bekentenis. Hoe hij daar verzeild is geraakt, blijkt tegen het eind van het boek. Eerst krijgt de lezer in chronologie de belevenissen van de kapitein geserveerd. April 1975 vormt een belangrijk startpunt. De inmenging van de Amerikanen komt ten einde. Het is tijd om naar huis te gaan. Voor Vietnamezen die met de Amerikanen samenwerkten is er geen perspectief meer in eigen land. Vluchten is de oplossing. De bekende situatie van wanhopige mensen op het dak van de Amerikaanse ambassade in Saigon reikend naar een helikopter is een beeld uit het verleden dat onmiddellijk oprijst. De auteur maakt voortdurend gebruik van bekende episodes uit de geschiedenis om het realiteitsgehalte van zijn verhaal te bekrachtigen. De kapitein heeft van de Generaal de opdracht gekregen een vliegtuig te charteren voor een veilige aftocht voor familieleden en getrouwen. De ene Vietnamees mag mee, de andere niet. Onder zware beschietingen met de nodige slachtoffers lukt het te vertrekken naar Guam en vandaar naar Amerika. Vietnam was een hopeloos verleden, Amerika het lonkend perspectief.

    Onze maatschappij was een kleptocratie van de eerste orde geweest: de overheid probeerde van de Amerikanen te stelen, de gemiddelde burger probeerde van de overheid te stelen, en de slechteriken onder ons probeerden van hun medeburgers te stelen


    In Amerika wacht de Vietnamezen een marginaal bestaan. Zij houden via eenvoudige baantjes het hoofd boven water en dromen ondertussen van een contrarevolutie. Ze zamelen geld in en zoeken medestanders bijvoorbeeld in de vorm van politici. De Generaal fungeert vanuit een slijterij als aanvoerder. De kapitein heeft Amerika al eerder leren kennen toen hij in de jaren zestig op Berkeley studeerde. Vlijmscherp weet hij de Amerikaanse samenleving te typeren. De rol van buitenstaander en sympathisant scherpt het waarnemingsvermogen. Informatief zijn de vijf uitgangspunten die de kapitein zich eigen heeft gemaakt voor het versieren van een vrouw. Het hoogtepunt vormt echter zijn rol als adviseur bij het maken van een film over de oorlog in Vietnam. Vooral de regisseur moet het ontgelden. Viet Thanh Nguyen geeft een beschrijving die onvermijdelijk aan Apocalypse now en aan Francis Ford Coppola doet denken. De kapitein maakt zich sterk om de Vietnamezen, die in de film overigens uit de Phillipijnen komen, letterlijk een stem te geven. Voor de regisseur is de adviseur niet meer dan een schaamlap. Hij streeft zijn eigen doel na: ‘het tegelijk verwijderen van de hersenkwabben en het rollen van de portemonnees van publiek overal ter wereld’. I love the smell of napalm in the morning.
    De roman bevat vele zijpaden en onvergetelijke bijfiguren. Een zijpad is de verhouding die de kapitein krijgt met de dochter van de Generaal. Deze Lana, voorheen Lan, heeft in Amerika succes als zangeres. Uiteraard mogen haar ouders niets van de relatie weten. Ook in de liefde gaat de kapitein ondergronds.
    Uiteindelijk kiest de kapitein voor een terugkeer naar huis om een bijdrage te leveren aan de contrarevolutie. Hij komt in een hinderlaag terecht en belandt in het heropvoedingskamp. Hij wordt gemarteld en schrijft aan zijn bekentenis. Doet hij dat naar tevredenheid dan bestaat de mogelijkheid op in vrijheidsstelling. Het is dan wel duidelijk dat er van de communistische idealen weinig terecht is gekomen. ‘Voordat de communisten hadden gewonnen, werden we onderdrukt, geterroriseerd en vernederd door buitenlanders. Nu worden we onderdrukt, geterroriseerd en vernederd door onze eigen mensen.’
    Tijdens de verhoren, gepaard met nauwkeurig beschreven martelingen, is cruciaal dat de kapitein antwoord weet te geven op de vraag wat meer waard is dan onafhankelijkheid en vrijheid. Uiteindelijk vindt de kapitein het antwoord dat even magistraal als dubbelzinnig is. Het is ongepast om dat hier te vermelden. De verscheurdheid van de kapitein is aan het eind van het verhaal niet verdwenen. Zou het kunnen dat idealen niets anders dan een slechte grap zijn? Toch wil hij niet cynisch eindigen getuige de slotzin. We zullen leven.

    Terug