Leesimpressies

  • Curzio Malaparte: Fausto Coppi & Gino Bartali

  • Nr. 18 - 2010
  • Wie de tijd heeft meegemaakt dat Nederlanders meetelden in grote wielerrondes heeft moeite te accepteren dat tegenwoordig onze kwaliteit ligt in het binnenhalen van startplaatsen. Ik zou zeggen onmiddellijk inwisselen voor een dagje gele of roze trui. Nu dat niet in het verschiet ligt, moeten we er maar een beetje van genieten: een proloog op het plaveisel van Amsterdam. Zelfs uitgeverij De Arbeiderspers, normaal uitsluitend in de weer met de promotie van Arthur Japin, liftte mee op de belangstelling voor de Giro en publiceerde een boekje rond een beschouwing van Curzio Malaparte uit 1949 over de twee klassieke Italiaanse rivalen Fausto Coppi en Gino Bartali. Het artikel verscheen in een sporttijdschrift en kreeg als ondertitel mee ‘De twee gezichten van Italië’. Het betoog van Malaparte omvat nog geen dertig bladzijden. Met enkele omlijstende stukken komt het boek op 86 bladzijden. Fraai uitgevoerd, dat moet gezegd.

    Malaparte begint zijn stuk met een lofzang op de fiets. Groot is zijn ontgoocheling als hij bemerkt dat de fiets geen Italiaanse, desnoods Franse, vinding is maar een Engelse. “Zie haar ranke, elegante, soepele vorm, haar volmaakte lijn, onverbiddelijk als een theorema van Euclides, eenvoudig en tegelijkertijd grillig als de barst van de bliksem in de blauwe spiegel van een heldere hemel.” Snel na de teleurstelling verlegt hij zijn aandacht naar de twee hoofdpersonen en hun onderlinge confrontaties. Rivaliteit in de sport is vaak een botsing van stijlen, van culturen. Celtic en Rangers. De animositeit is bij de supporters vaak intenser dan bij de hoofdrolspelers zelf. Gino Bartali is een man van het geloof, Fausto Coppi de man van de vrije gedachte. Bartali koestert de traditie, Coppi de vooruitgang. Muhammad Ali en Joe Frazier. Bartali is de man van het platteland, die het boerenbestaan symboliseert. Coppi staat voor de klasse van het proletariaat. In een flamboyante stijl, die past bij zijn persoonlijkheid, meet Malaparte de verschillen uit. Boston Red Sox en New York Yankees. Coppi en Bartali is Piemonte tegenover Toscane. Sebastian Coe en Steve Ovett.


    In Italië behoort de fiets net zo bij het openbaar kunstbezit als de Mona Lisa van Leonardo da Vinci, de koepel van de Sint-Pieter of de Goddelijke Komedie van Dante


    Bartali en Coppi is het onderscheid tussen een Fiat en een Bugatti. De verscheurdheid van Italië wordt zichtbaar in de sportidolen. Bartali is een mens, Coppi een robot. Montreal Canediens en Toronto Maple Leafs.

    Malaparte lijkt als schrijver aan een revival bezig. Enkele maanden terug verscheen zijn politieke beschouwing Techniek van de staatsgreep. Toch stoelt zijn literaire reputatie vooral op twee romans: Kaputt en De huid. Nooit, vermoed ik, is in de columns van Henk Hofland een roman zo vaak aangehaald als De huid. Bij mij heeft de verfilming daarvan door Liliana Cavani diepere sporen nagelaten vooral door enkele gruwelijke beelden. En niet te vergeten vanwege Marcello Mastroianni als Curzio Malaparte. Die rol zat als gegoten.

    In de inleiding van het boek door Wout Koster komt de foto ter sprake die het omslag siert. De beide renners beklimmen de Galibier, menigmaal het dak van de Tour. Coppi rijdt voorop met Bartali schuin achter hem. Achter de rug van Bartali zien we nog het rechterbeen van een derde coureur. Deze is verder onzichtbaar al zou verslaggever Michel Wuyts hem aan de stand van de voet wellicht kunnen identificeren. Het podium blijft aan de twee vedetten. Jimmy Connors en John McEnroe. Cruciaal op de foto is de bidon die tussen de twee rivalen doorgegeven wordt. Eindeloos zijn de polemieken geweest of Bartali Coppi te drinken geeft dan wel andersom. De stand van de handen geeft geen uitsluitsel om vast te stellen wie uitdeelt of ontvangt. Bovendien wat zegt dat? Als de een de ander van vocht voorziet dan schrijft de sportieve wellevendheid voor dat de ander de bidon na enkele slokken teruggeeft. Het is nodig om te weten of de bidon zich op de heenreis dan wel de terugreis bevindt. De twee supporterslegioenen zagen in de foto een bewijs van generositeit bij de eigen held. Barça en Real. Toch lijkt de verklaring voor de hand te liggen. De bidonhouder aan het stuur van Coppi is leeg, die van Bartali gevuld. Dus moet het Coppi zijn geweest die voor barmhartige Samaritaan heeft gespeeld. Jacques Anquetil en Raymond Poulidor. De publicatiedatum van het verhaal heeft het onmogelijk gemaakt om een pregnant onderwerp als het liefdesleven van beide heren te vergelijken. Coppi kwam in opspraak door zijn buitenechtelijke escapade met de Witte Dame, zelf ook getrouwd. Zij schonk hem nieuwe inspiratie met een wereldtitel als bekroning. Coppi stierf jong, Bartali op hoge leeftijd te midden van echtgenote en kinderen. Ard en Keessie.

    Het stuk van Malaparte is wat zwaar aangezet door alle nadruk te leggen op de verschillen. Winnen kun je alleen van een tegenstander. Hoe meer die voorstelt des te zoeter smaakt de zege. Rivaliteit is van alle tijden en van alle sporten. Het is de kurk waar sport op drijft. In een slotbeschouwing wordt de aantrekkingskracht van het wielrennen op schrijvers verklaard uit de overeenkomsten tussen enerzijds lezen en schrijven naast anderzijds fietsen. Je leert die vaardigheden op jonge leeftijd aan om nooit meer kwijt te raken. Daar zou veel over te zeggen zijn ware het niet dat nu de uitzending van de Giro begint. Het is koers op de Ceintuurbaan.

    Terug