Leesimpressies
Fran Lebowitz: Volgens Fran
- Nr. 6 - 2024
- Lang heb ik gedacht dat fotografe Annie Leibovitz, bevriend met Susan Sontag, en columniste Fran Lebowitz bevriend met Susan Sontag, één en dezelfde persoon waren. Haar veelzijdigheid maakte indruk op me. Natuurlijk, voor wie hun achternamen foutloos weet op te schrijven, is het glashelder dat het om twee aparte personen gaat maar wie doet zoiets tegenwoordig nog? Fran Lebowitz werd in 1950 geboren in New Jersey. Haar vader dreef een meubelzaak. Sinds Herman Finkers weten we dat een dergelijke achtergrond de mogelijkheid open laat voor een loopbaan in humor. Zo geschiedde. Volgens de Washington Post is zij de grappigste vrouw van Amerika. Volgens mij was Nora Ephron nog geestiger maar dit terzijde. Op jonge leeftijd trok ze naar New York en belandde daar in artistieke kringen. Ze kreeg contact met Andy Warhol maar vond hem een onaangename man. Later gaf ze toe dat hij er na zijn dood beslist op vooruitgegaan was. Lebowitz was gul met uitgesproken opvattingen. De metropool was haar inspiratiebron en dan vooral New York en preciezer Manhattan. Incidenteel verbleef ze in andere steden als Parijs of Rome. Zij beschouwde Rome als de lunchhoofdstad van de wereld en had na een paar uur door dat Fellini geen speelfilms maar documentaires maakte.
Lebowitz is een opvallende verschijning. Uiterlijk en kledij zijn van masculiene signatuur. Ze rookt onophoudelijk. Tijdens de zich af en toe aandienende writers blocks verdient ze haar geld met publieke optredens. Adrem met doorrookte stem laat ze in de hoogste versnelling haar commentaar op het publiek los. Ze wandelt door de stad, observeert en slijpt de messen. Ze is de enige die waarneemt wat er om haar heen gebeurt. De anderen hebben niks in de gaten want zij turen twentyfourseven op een beeldscherm. Ze moest op straat eens uitwijken voor een fietsende jongeman die met zijn ene hand een bericht aan het appen was en met de andere een pizzaschijf verorberde. Het voertuig bestuurde hij met de ellenbogen. Lebowitz bezit geen mobiel evenmin als andere electronic devices. Haar dagindeling is evenmin conventioneel. “15u40. Ik overweeg om uit bed te stappen. Ik verwerp deze gedachte als te overdreven daadkrachtig. Ik lees en rook nog wat.”
Het boek Volgens Fran is een compilatie van twee essaybundels: Metropolitan Life en Social Studies. Ooit was Metropolitan Life_ in mijn bezit maar viel ten prooi aan een koude sanering. Uit dat werk is me een uitspraak bijgebleven die haar aversie jegens teksten op kleding weergaf. Het is een uitspraak die de selectie van de Nederlandse vertaling heeft gehaald.Ik zou willen dat mensen er mee ophielden om te proberen alles wereldkundig te maken door middel van teksten op textiel. Ik bedoel, wees realistisch: als mensen niet naar je willen luisteren, denk je dan dat ze wel bericht van je trui willen krijgen>
Dat er nu een vertaling is verschenen van Fran Lebowitz heeft te maken met een recent verworven populariteit. Martin Scorsese heeft een film over haar gemaakt die op Netflix wordt uitgezonden. De serie kent een grote schare fans. De camera volgt haar tijdens de omzwervingen door de stad waarbij een uitbraak van sarcasme altijd op de loer ligt. Ze gedijt nu eenmaal beter in de stad dan in de natuur. Ze is niet het type dat terug wil naar het platteland maar naar een hotel. Ze heeft te weinig gemeenschappelijk met de natuur. “We bezoeken niet dezelfde restaurants, lachen niet om dezelfde grappen en, wat het meest kenmerkend is, gaan niet met dezelfde mensen om”. De kloof is onoverbrugbaar.
Wie Fran Lebowitz, allerhande meningen ventilerend, door de stad ziet banjeren krijgt gauw de associatie met de televisieserie Hier zijn de Van Rossems. De Nederlandse tegenhanger heeft sinds het wegvallen van Sis te lijden onder een gebrek aan sjeu. Mijn voorstel zou zijn dat de gebroeders Maarten en Vincent Fran Lebowitz adopteren als hun nieuwe zuster. Zij kan in het belang van de kijker de heren bij de les houden. Het tegelijk contracteren van Martin Scorsese mag in overweging genomen worden.
Het is onderhoudend om teksten van Lebowitz te lezen. Minstens zo aardig is om haar via filmbeelden aan het werk te zien. Wie Toni Morrison uitbundig wil zien lachen zou eens moeten kijken naar een interview van haar met Lebowitz. Het is aan te raden om te kiezen voor een bescheiden dosering per keer. Op enig moment wordt haar tegendraadsheid voorspelbaar. Haar aantrekkingskracht berust niet alleen op observatievermogen in combinatie met droge formuleringskunst. Haar repertoire stoelt op een grote belezenheid, een bezigheid die ze vanaf jonge leeftijd fanatiek beoefende. Het is niet voor niks dat zij geciteerd wordt in vele bibliotheken met de opmerking Think before you speak, read before you think. Dat is veel eleganter dan het populistische motto Ik zeg wat ik denk en denk wat ik zeg. Lebowitz is een betrouwbaar baken in politiek woelige tijden.
middelr@xs4all.nl
