Leesimpressies
Jazmina Barrera: Vuurtorenberichten
- Nr. 34 - 2021
- Vuurtorens hebben door technologische ontwikkelingen aan belang ingeboet. Zij hebben het zwaar. GPS is een belangrijke boosdoener. De veiligheid van de scheepvaart is beter gewaarborgd dan in vroeger dagen. Sinds het overlijden van Liesbeth List is de functie van kweekvijver voor muzikaal talent ook al uitgehold. Wat overblijft zijn markante gebouwen waarvan de vorm ontworpen lijkt door Sigmund Freud. Rond de Nederlandse kust en het IJsselmeer zijn er nog circa twintig stuks te vinden. Favorieten van mij zijn de Brandaris en het Paard van Marken. Vuurtorens vormen een opvallende alliantie tussen land en zee. Op sommige plaatsen in de wereld staat hun voortbestaan ter discussie. Er is animo om tot afbraak over te gaan. Dat zet mensen in beweging die dit erfgoed willen bewaren. Het blijven bakens. Laatst sprak ik met iemand woonachtig in Kennemerland halverwege af aan de voet van de Katwijkse vuurtoren nabij de boulevard. Een pragmatische benadering. Het is mij niet bekend of deze herbestemming al veel navolging heeft gekregen. Zeker is dat vuurtorens mensen fascineren. Sommigen leggen verzamelingen aan op mini formaat. De Mexicaanse Jazmina Barrera heeft over haar voorliefde een boek geschreven. Op een aangenaam beschouwende manier brengt zij verslag uit.
Het leven van Jazmina Barrera als verzamelaar begon met edelstenen en knikkers. Haar grootste verzameling is die van boeken. Dat zal ze in dit werk vaak illustreren. En toen opeens waren daar de vuurtorens. Een reden kan geweest zijn dat Barrera vaak de weg kwijt is. Ze verdiepte zich om te beginnen in de geschiedenis. Het begon met een vuurtoren in Alexandrië, de stad die ook de bakermat vormde voor het verschijnsel bibliotheek zoals ik onlangs bij Irene Vallejo las. Aanvankelijk werden er letterlijk vuren ontstoken op de bovenkant van een bouwwerk. Later kwamen er lampen en spiegels. De uitvinding van de fresnellens door de gelijknamige Franse uitvinder betekende een stap voorwaarts. Het werd mogelijk een zeer gerichte bundel vanuit een vuurtoren te verzenden. Een vuurtoren kan meer dan licht uitzenden. Een ander instrument is de hoorn als nevel de verspreiding van licht hindert. Barrera bezoekt vuurtorens, liefst in gezelschap, en verwijst naar literatuur waarin vuurtorens voorkomen. Misschien is To the lighthouse van Virginia Woolf wel de bekendste exponent in deze categorie. Wat mij betreft is dat een uiterst ontoegankelijk boek maar dat kan de mythevorming juist een stevige impuls gegeven hebben.
De vuurtoren die in Tot he lighthouse voorkomt, is geïnspireerd op een exemplaar dat dicht bij de kust van Cornwall staat, waar Virginia Woolf met haar familie de zomer doorbracht; hij is wit en klein, heeft veel ramen en staat op een eilandje
Vanwege het isolement waarin de vuurtorenwachter verkeert ligt dramatiek op de loer. Eenzaamheid en waanzin zijn binnen handbereik, een bruikbare inspiratiebron voor literatuur. Behalve bij Virginia Woolf put Barrera uit het werk van vele schrijvers. De liefhebber kan onder meer terecht bij Max Frisch, Antonio Munoz Molina, Edgar Allen Poe, Colm Toibin, Jules Verne, Jeanette Winterson enz.
De auteur heeft een bijzonder zwak voor vuurtorens die getooid zijn met een eigen naam. De meeste vuurtorens heten immers naar vuurtoren van hier of ginder al naar gelang hun toevallige locatie. Een eervolle vermelding krijgt het Sylvia Beach Hotel in Newport waar je volop katten en gepensioneerde vrouwen met hoedjes kunt aantreffen. Er zijn daar twintig gastenkamers gewijd aan beroemde schrijvers. Elke kamer is ingericht naar de tijd en de smaak van de desbetreffende schrijver en bevat van hem of haar het volledige werk. Heb je geluk dan biedt jouw kamer uitzicht op Yaquina Head Ligthouse.
Niet alleen boeken zijn ontvankelijk voor vuurtorens. Op de schilderijen van Edward Hopper kun je diverse vuurtorens aantreffen. In de films van Ingmar Bergman, veelal gedraaid op het eiland waar hij woonde lijkt de vuurtoren zelfs de rol van personage aan te nemen.
Jazmina Barrera springt graag van de hak op de tak wat soms meer en soms minder geslaagd is. Dat levert me een Japanse vakterm op voor een kwaal waar ik een leven lang aan lijd: tsundoku. Het besef dat je meer boeken op je planken hebt staan dan je ooit zult kunnen lezen. Minder gelukkig is de uitvoerige verhandeling die Barrera wijdt aan de fanatieke passie die Jonathan Franzen voor vogels heeft. Vuurtoren hou je bij je leest.
De balans opmakend wekt het enige bevreemding dat de auteur meer schrijvers over vuurtorens aanhaalt dan dat zij daadwerkelijk vuurtorens bezoekt. De werkelijkheid legt het af tegen de verbeelding. De omvang van 137 bladzijden is aan de bescheiden kant. Wat extra bezoekjes had het volume op kunnen krikken. Het boek eindigt met een poging tot een dagboek over vuurtorens. Hier wreekt zich een gebrek aan discipline en orde. Toch blijft er genoeg te genieten over. Het boek deed me regelmatig terugdenken aan Waagstukken van de Vlaamse generatiegenoot Charlotte van den Broeck, die de wereld rondreist op zoek naar bouwkundige fiasco’s. Van den Broeck wint het als het gaat om daadkracht en consistentie.
middelr@xs4all.nl
