Leesimpressies
Sherwood Anderson: Winesburg, Ohio
- Nr. 25 - 2014
- Binnen in mijn hoofd zingt Bruce Springsteen Born to run. Buiten schuift in een druilerige regen het landschap van Ohio voorbij. Ik bevind me in een volle Greyhound bus op weg naar Cincinnati. Aan boord krantenjongens en zij die dromen van een vaste baan. Miljonairs reizen niet per Greyhound, tienermoeders met een baby op de arm wel. Het besef dringt zich op dat ik nooit in mijn leven dichter in de buurt zal zijn van Winesburg Ohio, de plek die beroemd werd door de 100 jaar oude klassieker van Sherwood Anderson. Straks op mijn hotelkamer is er tijd voor het heden. Op CNN vraagt een wanhopige Wolf Blitzer aan steeds verse deskundigen hoe het mogelijk is dat het Irakese leger, aan de opbouw waarvan wij jarenlang miljarden dollars hebben bijgedragen, niet in staat is om ISIS te stoppen. Zolang de regen duurt, hou ik me liever bezig met het Winesburg Ohio van een eeuw geleden. Het is een werk dat vele Amerikaanse schrijvers beïnvloed heeft onder meer Faulkner en Hemingway maar ook daar buiten. Amos Oz geeft in Een verhaal van liefde en duisternis aan dat het lezen van dit boek hem een beslissende les geleerd heeft. Een schrijver hoeft niet naar Parijs, Londen of Rome. Hij moet schrijven over zaken dichtbij huis, over onderwerpen die hij zelf doorleefd heeft.
Hoewel Anderson zijn verhalenbundel publiceerde in 1919 spelen de gebeurtenissen zich in een eerdere periode af, aan het eind van de 19e eeuw. Het leven in een plattelandsgemeente is schijnbaar overzichtelijk. Seizoenen van zaaien en oogsten bepalen het ritme. De bewoners hebben vertrouwde beroepen. Ze zijn arts, boer, dominee of onderwijzer. Ze baten een hotel uit of bedienen de telegraaf. Anderson stelt in 23 verhalen de nodige inwoners aan de lezer voor. Er is daarnaast een centraal karakter. Bij George Willard, de jonge man die redacteur is bij het plaatselijke weekblad de Eagle, komen vele lijnen samen. Hij nodigt door zijn beroep en persoonlijkheid de mensen uit om hun ervaringen met hem te delen. Dat gebeurt tot op zekere hoogte. De geborgenheid van het dorp laat onverlet dat de personages maar moeilijk bij hun eigen gevoelens kunnen komen. Veel blijft suggestie van wat we over de bewoners te weten komen. Mijn editie van het boek maakt deel uit van de reeks Oxford World’s Classic en begint met een inleiding van Glen A. Love die de eenzaamheid van de personages als een centraal thema benoemt.
The aura of loneliness and frustration in Winesburg, which every reader notices, must, to a great degree, radiate outward from advice unheard or unheeded, from words shouted to empty fields and sky, or whispered in lonely rooms
Het lijkt wel of de gevoelens waardoor de mensen in Winesburg worden voortgestuwd onbenoembaar en onuitgesproken zijn. Mensen vullen de tijd door samen in en rond het dorp te wandelen. Ieders positie valt te definiëren aan de hand van Main street. Soms is er een gevoel van verwantschap en herkenning maar meestal blijft iedereen op zijn eigen eiland. Een mooi voorbeeld vormt de dominee. Hij heeft een speciale ruimte waar hij zich terugtrekt om de preek te schrijven. Vanaf die plek valt zijn oog op een buurvrouw, die liggend op bed een boek leest. Het verontrustende is dat zij dat al rokende doet en met ontblote schouders. De dominee raakt bestookt door lustgevoelens. Aanvankelijk verzet hij zich en probeert de zondige gedachten uit zijn hoofd te bannen. Later realiseert hij zich dat zijn opgewondenheid er niet voor niks is en dat hij hieraan het best kan toegeven. Uitgebreid staat Anderson stil bij deze innerlijke strijd. Er zijn in Winesburg veel onderdrukte en verboden liefdes. In dromen komen de verlangens en ambities tot uitdrukking.
Een andere manier waaruit het onvermogen tot een echt gesprek gestalte krijgt, is de overdreven aandacht door Anderson voor wat mensen met hun handen doen. Gebaren kunnen een gesprek ondersteunen maar vaker nog zijn handen een armzalig surrogaat voor wat iemand met woorden niet duidelijk kan maken. Het is de goed bedoelde hulpeloosheid die aan het boek een bijzondere kracht meegeeft. Aan het eind laat George Willard Winesburg achter zich. Hij gaat zijn droom achterna om in de grote stad een baan als journalist te vinden. Zelfs het afscheid van zijn jeugdliefde is een prijs die hij wil betalen. De fixatie op het innerlijk leven van de personages en de gefilterde manier waarop we die in beeld krijgen maakt Winesburg, Ohio nog altijd tot een leeservaring die blijft naklinken.
De terugkeer naar het heden valt niet mee. Wolf Blitzer heeft ontdekt dat ISIS zo lastig te bestrijden is vanwege hun uitstekende wapenuitrusting. Een deel van de wapens is van Amerikaanse makelij, voor een prikkie op de kop getikt bij het Irakese leger. Wapenleveranties zijn een tweesnijdend zwaard. Mijn sombere stemming komt bij het ontbijt pas weer op temperatuur. Alles smaakt goed als je aan tafel bediend wordt door een perfecte Dustin Hoffman look-a-like.
