Leesimpressies

  • Valeria Luiselli: Valse papieren

  • Nr. 29 - 2015
  • Inmiddels zijn er drie boeken van de jonge Mexicaanse Valeria Luiselli in het Nederlands verschenen. Haar werk is een ontmoeting met een vrolijk soort waanzin. Aan eigenzinnigheid geen gebrek. Ze gaat graag de straat op, zo maar om wat te slenteren en associeert er ondertussen lustig op los. Overal ziet ze verschijnselen die haar aan dierbare boeken of schrijvers herinneren. Schrijvers deinzen er niet voor terug om in haar werk als personages op te duiken, ook als ze al lang overleden zijn. In de roman De gewichtlozen, althans het boek doet soms aan een roman denken, ziet ze Ezra Pound in de metro van New York. Haar man leest af en toe gedeelten van de roman en levert als personage commentaar. Hij gaat er zelfs vandoor als hij iets tegenkomt dat hem niet bevalt en laat de schrijfster met hun twee kinderen achter. De jongste is nog maar een baby en de oudste wordt aangeduid als het middelste kind omdat ook daar nog sprake is van een jeugdige leeftijd. Valeria Luiselli is gezegend met een oorspronkelijke blik. Ze verrast voortdurend ook als ze niet altijd even goed te volgen is. Ze merkt zaken op die de meeste mensen onopgemerkt links laten liggen.

    Haar meest recente werk is De geschiedenis van mijn tanden en behandelt het leven van Gustavo Sanchez Sanchez, bijgenaamd Snelweg, en naar eigen zeggen de beste veilingmeester ter wereld. Dit boek is geïnspireerd op een verzoek om de catalogus te schrijven bij een tentoonstelling in een marginale buurt van Mexico-Stad gesponsord door een vruchtensapfabriek. De uitdaging was om een link te leggen tussen kunstenaars en arbeiders zoals dat ooit in de 19e eeuw is uitgevonden door de tabakvoorlezers in Cuba. Om de monotone arbeid van het sigarenrollen te verlichten, ging een collega voorlezen uit een literair werk. Zo hielpen Emile Zola en Victor Hugo mee aan de reputatie van de Cubaanse sigaar. In die geest werd door de vruchtensapfabriek een leesclub geformeerd die opmerkingen mocht maken bij de afzonderlijke hoofdstukken van Luiselli. De reacties van de arbeiders gaven mede richting aan het boek.
    Hier wil ik vooral hebben over het reisboek Valse papieren, althans het boek doet soms aan een reisboek denken. Luiselli speelt met vele indrukken. Haar impressies zijn vooral ontleend aan Mexico-Stad, New York en Venetië. Landkaarten en plattegronden vormen een inspiratiebron.

    Waar lijkt Mexico-Stad eigenlijk op? Ik kan meegaan in de gelijkenis tussen Italië en de laars, tussen Chili en een Spaanse peper, zelfs in die tussen Manhattan en een fallus. Maar ik begrijp dan weer niet waarom het silhouet van Venetië vergeleken wordt met een vis


    Luiselli komt tot de conclusie dat Venetië het meest doet denken aan een gebroken knie. Mexico-Stad is zo veel omvattend dat het nergens op lijkt of misschien enigszins op een Grote Peer. Karakteristiek voor de hoofdstad van Mexico zijn de vele relingo’s, lege verloren plekken waar het niets aan de macht is.
    In New York is een ankerpunt bij het doelloos zwerven door de stad de nachtportier van het eigen appartement. Waar kun je beter om middernacht een gesprek voeren dan in zijn gezelschap. Nacht portiers zijn genereuze mannen die de kunst van het meevoelen verstaan. Van hen ontvang je tips waar je wat aan hebt.
    In Venetië fungeert de dichter Joseph Brodsky als trekpleister. Ze speurt naar zijn graf op San Michele en leest in de nabijheid zijn poëzie. Als ze op een avond terugkeert bij het klooster waar ze logeert is ze te laat om nog binnen te komen. Aanbellen is niet mogelijk. De pijn in haar buik die ze al een poosje voelde wordt erger. In paniek belt ze de enige persoon ter plaatse die ze kent. Hij wijst haar erop niet naar een arts te gaan want dat is onbetaalbaar zonder een huisartsenkaart. Daarvoor zijn verblijfspapieren noodzakelijk verkrijgbaar op het gemeentehuis. Binnen tien minuten was er een sofinummer geregeld en bij het volgende loket een bewijs van ongehuwd samenwonen zodat er meteen een bruikbaar huisadres verworven werd. Daarna was het een kleine moeite om voor de kersverse huisarts Stefano een blaasontsteking te constateren..Dat alles in Italië binnen een paar uur tijd.
    Luiselli is te ongeduldig om lang met hetzelfde bezig te zijn. Haar gedachten schieten alle kanten op. Herkenbaar is de genadeloze marteling die ze beschrijft als je op een trans-Atlantische vlucht de hele tocht een beeldschermpje voor je ziet waarop een vliegtuig elke zestig seconden een millimeter opschuift.
    Raadselachtig in Valse papieren zijn de vele tussenkopjes die de schrijver in haar tekst heeft opgenomen. De ene keer gaat het om de namen van Venetiaanse hotels, de andere keer om de namen van Mexicaanse rivieren en dan weer betreft het opschriften van borden die Luiselli bij haar omzwervingen tegen kwam. U wordt weggesleept, let op het afstapje of gevaarlijk kruispunt. Pas op voor de verraderlijke betovering door Valeria Luiselli.
    .

    Terug