Grass is van 1927. Hij is geboren in wat toen de Vrijstaat Danzig was en nu het Poolse Gdansk. Hij situeert het einde van zijn jeugd al op 12-jarige leeftijd toen de oorlog uitbrak. Het boek is een poging zich het eigen leven te herinneren. Veel is weggezakt of vervormd door latere gebeurtenissen. Door te schrijven dwingt hij zich het verleden tot leven te wekken. Hij pelt de rokken van de ui om zo dicht mogelijk de kern van de waarheid te naderen. Die metafoor, een stijlkenmerk waar Grass graag een beroep op doet, verschaft hem de titel van het boek. Dat is weer eens iets anders omdat vele titels van hem verwijzen naar het dierenrijk. Zijn boekenfauna kent kip, bot, krab, rat, kat, muis, hond en slak.

Het gezin Grass is klein behuisd en drijft een kruidenierswinkel. Günter is dol op zijn moeder maar heeft een problematische relatie met zijn vader. Verder heeft hij een jongere zus Waltraut. De jonge Grass is een opstandig ventje dat het op elke school slechts kort uithoudt. Graag trekt hij zich terug om boeken te lezen. De wreedheid van de oorlog komt nabij als zijn oom Franz bij de slag om het postkantoor wordt doodgeschoten. Grass leeft intens mee met de krijgshandelingen en volgt onder meer via het weekjournaal in de bioscoop de ontwikkelingen. Hij wil zich aansluiten bij de marine maar daar hebben ze geen mensen meer nodig. Zo belandt hij uiteindelijk bij de Waffen SS. Zijn vader doet hem op het station uitgeleide. Een leven van omzwervingen begint. Talloos zijn de plekken waar Grass zich in de loop van zijn leven heeft opgehouden. Nergens thuis en altijd onderweg. Hij gaat zijn partijtje meeblazen als het Duitse tij al een onherroepelijke wending heeft genomen. Opgehangen soldaten aan bomen getuigen hiervan. Grass raakt gewond, een granaatscherf in de linkerschouder en wordt krijgsgevangen gemaakt. In die tijd trekt hij op met de uiterst katholieke Joseph met wie hij dommelt. Grass suggereert dat het hier gaat om Joseph Ratzinger, de huidige paus eveneens uit het bouwjaar 1927. Later zal hij ook nog muziek spelen met Louis Armstrong. Het blijft onduidelijk of hier de verbeelding van de auteur de overhand heeft of de werkelijkheid. Grass heeft als altijd een barokke manier van formuleren die meer meeslepend dan feitelijk is. Ook met de vorm speelt hij graag. Hij varieert tussen ik en hij als het gaat om de stem van de verteller. Hij wordt gebruikt als de toedracht onzeker is of op momenten dat het gebeurde voor de hoofdpersoon pijnlijke zaken oprakelt. Soms gebruikt hij beide technieken in dezelfde zin, zie het volgende voorbeeld. “Iemand, het was duidelijk ik, liet zich echter niet ontmoedigen, was niet af te schudden.”
Het schrijverschap was niet de eerste roeping van Grass. Hij volgt eerst een praktijkopleiding als steenhouwer en bezoekt vervolgens de kunstacademie. Gretigheid en passie zijn eigenschappen waarmee hij ruim bedeeld is. Drie is bij hem een sleutelgetal dat in verschillende gedaanten terugkeert. Grass kent drie soorten honger. Allereerst ingegeven door de behoeftige omstandigheden is er de honger naar voedsel. Gulzig eten en koken. Verder is er de honger naar vrouwelijk schoon en naar kunst. De verschillende vrouwen bij wie hij kinderen krijgt, zijn afkomstig uit gezinnen samengesteld uit drie zussen. Voor het schrijven heeft hij drie typemachines van het merk Olivetti. Deze mechanische muzen, zoals hij hen noemt, staan in Portugal, Denemarken en Behlendorf.

De biecht van Grass is met gedrevenheid geschreven. Al langer was bekend dat hij tot het eind van de oorlog sympathie gevoeld had voor de Duitse zaak. Allereerst was er ongeloof over de verschrikkingen uit de concentratiekampen. Dat Duitsers tot zoiets in staat waren. Grass zou later een vurig pleitbezorger worden van mensenrechten en democratie. Meer dan eens ondersteunde hij bij verkiezingen actief de SPD. Uitgeverij Meulenhoff heeft naast de autobiografie een informatief boekje uitgebracht over wat de affaire is gaan heten waarin onder meer het interview in de FAZ is na te lezen. Dat boekje maakt eveneens melding van momenten in het leven van Grass waarin de bekendmaking van zijn oorlogsverleden opportuun zou zijn geweest. De schaamte woog lang te zwaar om het zwijgen te verbreken. De opinieleider Grass valt dat aan te rekenen. Bij beschouwend proza en in het publieke debat is ook de persoon van de schrijver in het geding. Morele kwesties zijn niet vrijblijvend. In het geval van een romancier staat het geschrevene op eigen benen. De romans zijn onaangetast gebleven. Voor de liefhebbers van de romancier Grass kan dit boek zeker als een hoogtepunt gelden al was het alleen al doordat hij laat zien hoe figuren uit zijn verleden inspiratie boden voor personages in zijn werk.

Terug