Leesimpressies
Juan Filloy: Op Oloop
- Nr. 3 - 2023
- Op het afgelopen WK kregen wij als Nederland opnieuw het grimmige gezicht van Argentinië gepresenteerd. Wat ooit begon met vandalisme jegens het brilletje van Joop van Daele tijdens Feyenoord tegen Estudiantes om de wereldbeker kreeg een vervolg in de finale van 1978 en met de verloren strafschoppenseries op de laatste twee toernooien waaraan Nederland deelnam. Onze sportjournalisten haalden kwalificaties van stal als slagers en struikrovers. Daarom kan aandacht voor een andere kant van de Argentijnse bevolking, bijvoorbeeld hun literaire inbreng, voor wat tegenwicht zorgen. Het land heeft vele grote schrijvers voortgebracht. Juan Filloy biedt een mooie aanleiding met een boek dat bijna een eeuw oud is maar zich weet te handhaven als een klassieker. Helaas is het werk alleen nog via antiquariaten te verkrijgen. Slapen onze uitgevers? De titel Op Oloop doet merkwaardig aan en staat voor een eigennaam. Het is voluit Optimus Oloop. De volledige naam is onbruikbaar omdat alle titels van de romans bij Filloy bestaan uit zeven letters. Oloop is te beschouwen als een alter ego van Filloy. Dat is een extra rechtvaardiging om eerst enige focus te richten op de persoon van de schrijver, een man van drie eeuwen.
Juan Filloy werd geboren in 1894 en stierf in 2000. Op 100-jarige leeftijd schreef hij nog steeds. Hij bracht zijn leven door in de provincie Cordoba en stond buiten de literaire coterie in hoofdstad Buenos Aires al was hij bevriend met Borges en Cortazar. Hij oefende de functie van rechter uit wat een uitgebreid en gevarieerd oeuvre niet in de weg stond. Hij schreef onder meer romans, verhalen, toneel, poëzie en fabriceerde duizenden palindromen. Hij gold als een serieuze kandidaat voor de Nobelprijs. Filloy bood op verschillende momenten verzet tegen de dictatoriale regimes in zijn land. In 1934 verscheen Op Oloop. Het boek beschrijft op een opgewekte manier de ondergang van de hoofdpersoon, een innemend personage met een wat corpulent uiterlijk maar gedistingeerd voorkomen. Van beroep is hij statisticus. Dat vakgebied heeft zich diep in zijn persoonlijkheid genesteld. Oloop is een methodisch man De regel is zondag schrijven van zeven tot tien uur.. Het boek kent geen hoofdstukindeling. Alleen een tijdsaanduiding biedt houvast. De roman bestrijkt 20 uur. Oloop bezit een gestructureerde persoonlijkheid tegen een bespiegelende achtergrond. Voor die bespiegelingen staat hem een virtuoos vocabulaire ter beschikking, menigmaal verrijkt met uitdrukkingen in een vreemde taal. Een favoriet thema vormt de ideale liefde.
Het was duidelijk dat het getal de innige vriend van de rede en de methode de onontbeerlijke adviseur van zijn bewustzijn was. Dan verdween al het andere voor hem. Zelfs de liefde, die de vijandige huurster van zijn innerlijk was
Kenmerkend voor het boek is de speelse en tegelijk krachtdadige toon. De lezer deint heerlijk mee met de stemmingswisselingen van Oloop. Geleidelijk verliest zijn geest aan samenhang. Er is ook wel wat aan de hand. Oloop is verliefd op Franziska, een nichtje van de Finse consul en een stuk jonger. Ze heeft een appelhuidje en een hemels gezichtje. De liefde is wederzijds. Het verhaal begint met een bezoek aan een badhuis, uiteraard per taxi. De twintig uur brengt hij op verschillende locaties door. Een groot deel bestaat uit het aanzitten aan een banket. Oloop huurt geregeld voor zijn vriendenkring een hotel af om hen te onthalen op een maaltijd. Deelnemers zijn veelal dezelfde snoevende mannen die in een hevig dispuut kunnen geraken bijvoorbeeld voor of tegen prostitutiebezoek. Dat er iets met de hoofdpersoon loos is, blijkt wel uit het feit dat hij te laat komt. Hij verschijnt pas om 22u04 maar wel met het excuus dat het de 22e van de vierde maand is. De vrienden hebben door dat er iets aan de hand is en stellen de volgende diagnose: Oloop is verliefd.
Oloop wordt bevraagd wat ditmaal de aanleiding voor het banket vormt. Hij biecht op dat hij 999 keer een vrouw heeft bemind. Op systeemkaarten heeft hij korte karakteristieken van de vrouwen vastgelegd. Nu hij verliefd is, liggen de zaken anders. Liefde en bordeelbezoek verdragen elkaar slecht. Na de maaltijd zal hij werk maken van zijn 1000e verovering. Het moet de afronding van een fase in zijn leven vormen. Hij heeft vernomen dat in het bordeel een nieuwe Zweedse is komen werken. De verwachting is hooggespannen. Ter plekke wacht Oloop een bijzondere verrassing.
Filloy heeft met Oloop een onvergetelijke figuur geschapen die met zijn ironische stijl doet denken aan Zeno Cosini, de held uit De bekentenissen van Zeno. Dergelijke types nemen zichzelf en anderen graag in de maling. Dat is hun overlevingsmechanisme. De kennismaking met Filloy is mij zo goed bevallen dat ik direct op zoek ging naar ander werk van hem. Bij mijn weten is er slechts één ander boek van hem ooit in het Nederlands vertaald. Ik trof de roman De Bende bij De Slegte. Het betreft een verhaal van zeven zwervers die een toeristische reis ondernemen naar het ideaal van de anderen. Dat klinkt intrigerend en inderdaad weer zeven letters.
middelr@xs4all.nl
