Leesimpressies

  • Albert Cossery: Grote dieven kleine dieven

  • Nr. 28 - 2020
  • Ingeklemd tussen de expansiedrift van Julio Cortazar en Louis Couperus leidt Albert Cossery bij mij thuis een onopvallend bestaan. Ten onrechte zo is bij lezing gebleken. Net als zijn buurmannen behoort Cossery al een tijdje niet meer tot de levenden. We zullen genoegen moeten nemen met wat is nagelaten. En dat mag er zijn. Cossery werd geboren in 1913 te Cairo en stierf in 2008 te Parijs. Hij is een Egyptische schrijver wiens werk in het Frans verscheen. Zijn oeuvre is naar omvang bescheiden. Net als de man zelf. Meer dan zestig jaar woonde hij in een eenvoudige Parijse hotelkamer. Hij was een frequent bezoeker van café De Flore en deed dat niet om ten gerieve van de literaire toerist de schrijver uit te hangen. Imponeren was niet zijn hoogste doel in het leven. Zijn levensstijl sloot nauw aan bij de wereld die hij in zijn werk beschreef. Egypte vormde daarin het decor. In fonkelende taal beschrijft hij het eregilde van de armoedzaaiers. De bovenlaag mag zich in zijn spot verheugen. Kritiek op de maatschappij is minder geworteld in rancune of boosheid. Dat is zonde van de energie. Je kunt beter je eigen gang gaan. Stelen van de rijken en machtigen is toegestaan. Dat trekt de verhoudingen een beetje gelijker. De charme van het werk van Cossery zit in de toon en zijn taalgebruik. Geestig in plaats van klagerig. Gemakzucht is een deugd.

    In de titels van Cossery’s boeken komen kwalificaties voor als bedelaar, dief en luiaard wat genoeg zegt over het perspectief waarmee de schrijver naar zijn onderwerp kijkt. In Grote dieven kleine dieven is de hoofdrol weggelegd voor Oessama. Dief was niet het startpunt van zijn loopbaan. Voorin de twintig was hij eerder loopjongen, schoenpoetser en pindaverkoper. In een periode van werkloosheid probeerde hij als bedelaar de kost te verdienen. Zonder een zichtbaar gebrek werd dat een zware beproeving. Via een leermeester bekwaamde hij zich als dief, meer bepaald als zakkenroller. Voor een goede uitoefening van de functie liet hij zich maatpakken aanmeten. Dat bracht hem op natuurlijke wijze in contact met zijn beoogde slachtoffers. Stelen van eenvoudige lieden viel buiten zijn beroepsethiek. Tijdens de eerste daad waarvan de lezer getuige is, rolt Oessama een portefeuille van een vooraanstaand persoon waarin zich een compromitterende brief bevindt. De brief heeft betrekking op een rampzalige ontwikkeling die midden in de belangstelling staat. Er is een net opgeleverde woning ingestort waarbij vijftig doden zijn te betreuren. Een corrupte aannemer, met vertakkingen naar overheidsbemoeienis, vormt de verklaring, De bewuste brief vormt de motor van het verhaal.

    In deze volkswijk was hij geboren en getogen, en hij vond het fatsoenshalve niet passend om gezien te worden terwijl hij uit een taxi stapte door wijkbewoners die hem hadden gekend toen hij nog in lompen gekleed was en op blote voeten liep


    In de omgeving van Oessama houden zich kleurrijke bijfiguren op. Tot hen behoort de intellectueel Karamalla, die na in conflict te zijn gekomen met de autoriteiten zich heeft teruggetrokken op een begraafplaats waar hij domicilie houdt in het familiegraf. In een mausoleum ben je onkwetsbaar voor de lange arm van de macht. Oessama wendt zich tot Karamallas om advies over hoe om te springen met de informatie uit de brief. De twee verheugen zich over het zetten van vervolgstappen.
    Jaren geleden zijn er boeken van Cossery al in het Nederlands vertaald. Recent is zijn werk opnieuw onder de aandacht gebracht. In 2019 verscheen Grote dieven, kleine dieven, dit jaar gevolgd door De luiaards in de vruchtbare vallei. Met de luiaards is een familie bedoeld, bestaande uit een vader met drie zoons en een jongere broer van de vader. De familieleden zijn niet vooruit te branden. Alleen de jongste zoon doet halfslachtige pogingen om een baan te vinden. Het adagium van de familie luidt: wie een baan zoekt loopt het risico er één te vinden. De familieleden slapen of staan op het punt in slaap te vallen. De enige die de handen uit de mauwen steekt is het meisje dat dienst doet als hulp in de huishouding. Grote vrees van de zoons is dat vader, na het overlijden van de moeder, aan een nieuw huwelijk zal beginnen. Grotere onrust is nauwelijks denkbaar.
    Personages zijn meer waarnemer dan deelnemer. Het werk van Cossery is op een vrolijke manier subversief. Veel zinnen nodigen uit tot citeren. Beter is nog om zelf Cossery te lezen. Het zou wenselijk zijn dat al het werk van Albert Cossery, bijgenaamd de Voltaire van de Nijl, in een nieuw jasje voor het Nederlandse lezerspubliek beschikbaar komt. De laatste twee werken zijn verschenen bij een kleine uitgeverij. Nederlandse uitgevers leveren menigmaal broddelwerk af. Vertalingen laten te wensen over, tikfouten leiden een zelfstandig bestaan, een verantwoording van gemaakte keuzes ontbreekt, de lezer krijgt geen handreiking via inleiding of nawoord. Enzovoort. In het geval van Cossery is sprake van een verzorgde uitgave. Bovendien heeft het nawoord van vertaler Mirjam de Veth een toegevoegde waarde. Cossery kan uit de schaduw van Cortazar en Couperus stappen.
    middelr@xs4all.nl

    Terug