Leesimpressies
Alberto Barrera Tyszka
- Nr. 22 - 2017
- Een dominante leider weet een zooitje ongeregeld onder de duim te houden. Valt de leider weg, dan breekt op enig moment de chaos uit. Het gebeurde in Joegoslavië na Tito, in Venezuela na Hugo Chavez en bij het Nederlands Elftal na Louis van Gaal. Dagelijks brengen de media verslag uit over de wanorde in Venezuela. De inflatie is torenhoog, mensen lijden honger en op straat regeert het geweld. Opvolger van de in 2013 overleden Chavez, president en voormalig buschauffeur Maduro, is de gebeten hond voor de demonstranten. Chavez was een charismatische schreeuwlelijk die vooral bij het gewone volk mateloos populair was. Hij geloofde in een socialistische heilstaat zoals die bijna overal elders uit de mode was geraakt. Met behulp van de hoge olieprijs deed hij soms leuke dingen voor gewone mensen. Tegenstanders waren er ook maar zij, aangeduid als haaien, moesten genoegen nemen met een minderheidspositie. In Venezuela heerste tot op zekere hoogte orde. Alberto Barrera Tyszka heeft een roman geschreven over de laatste periode van Hugo Chavez. Hij geeft een fraai inkijkje in de Venezolaanse samenleving. Aan de hand van verschillende personages laat hij zien hoe het nakende einde van een heerser doordringt in het leven van bewoners. Het is de voorbode van de onrust die nu het dagelijks leven bepaalt.
De eerste Venezolaan met wie de lezer kennis maakt is de gepensioneerde oncoloog Miguel Sanabria, op de achterflap door uitgeverij Wereldbibliotheek aangeduid als Sanabrias. Hij is een gematigd tegenstander van Chavez. Zijn broer en diens zoon behoren tot het kamp van Chavez. De zoon behoort als hoge ambtenaar tot de intieme kring van Chavez. Hij mag zelfs mee naar Cuba als de president daar behandeling zoekt voor zijn ziekte. Ooit zocht Gabriel Garcia Marquez daar ook zijn heil voor dezelfde kwaal. De vrouw van Sanabria is een fanatieke tegenstander van Chavez. Zij wenst hem veel slechts toe. Sanabria zelf probeert de lieve vrede te bewaren binnen zijn omgeving. Dat mag hij ook proberen als voorzitter van een vereniging van eigenaren. Een vrouw uit het appartementencomplex is naar het buitenland uitgeweken en heeft haar woning onderverhuurd aan een jong stel. De vrouw wil terug naar huis maar bemerkt dat de onderhuurders de woning weigeren te verlaten. Een mooi klusje voor Sanabria om te bemiddelen. De verwarring in het land wordt groter. Van overheidswege worden schimmige berichten naar buiten gebracht over de gezondheidstoestand van de president. Oncoloog Sanabria fungeert als vraagbaak. Hij heeft verstand van de ziekte. Zelfs Fidel Castro legt in het openbaar een verklaring af over de ziekte van Chavez.
Iedere dag kon zich een catastrofe aandienen. Samenzweringen, politieke moorden, oorlogen, terroristische aanslagen, executies, sabotageacties, opstanden, lynchpartijen, noem maar op
Venezuela is een merkwaardig land. Een volle tank kost minder dan een klein flesje mineraalwater maar er vinden wel gemiddeld meer dan vijftig moorden per dag plaats. Een overbezorgde moeder durft haar dochter niet meer naar school te laten gaan. De moeder zal zelf aan den lijve ondervinden hoe het geweld op straat uit het niets kan toeslaan. Haar dochter leeft thuis een kluizenaarsbestaan en vindt via internet een vriendje, toevallig de zoon van de onwillige onderhuurder van het appartementencomplex. De auteur weet knap de levens van de diverse personages met elkaar te vervlechten. Dat levert een overzichtsbeeld op van de verwarring waaraan het land ten prooi is. Zo zijn er twee personages bezig een boek te schrijven over het leven van Chavez. Zij proberen de waarheid tussen alle desinformatie op het spoor te komen. De propagandamachine van de regering draait ondertussen gewoon door. Er worden in alle dorpen en steden van het land brievenbussen geplaatst waar mensen hun liefdesbrieven voor de president kunnen deponeren. De president bestaat bij de gratie van de mythevorming. Houden van Chavez is houden van het vaderland is een geliefkoosde uitspraak van de president.
Een minpunt van de roman is dat de meeste personages eendimensionaal blijven. Hun optreden in het verhaal is opgehangen aan een bepaalde eigenschap die hun aanwezigheid legitimeert. De roman is zeker geslaagd als sfeertekening van een land in crisis en minder via het uitdiepen van de hoofdrolspelers. Het einde van de president is onontkoombaar. Sanabria heeft twijfel of het stoffelijk overschot zich wel in de kist bevindt. Een centrale rol voor een arts is voor Alberto Barrera Tyszka geen noviteit. In een vorige roman, De verloren patiënten van dokter Andres Miranda, schetst hij een moreel dilemma. Daar handelt de medicus in de overtuiging dat hij zijn patiënten altijd de waarheid dient te vertellen. Blijft dat principe gelden als de vader van de arts door een terminale ziekte wordt getroffen?
Met de dood van Chavez eindigt de roman. Zal het land zich in positieve of negatieve zin ontwikkelen. De krantenlezer weet het antwoord. Sanabria voert met zijn broer een discussie over de gevolgen. De broer denkt dat zelfs zijn tegenstanders El Commandante zullen gaan missen. Sanabria spreekt dat tegen. “We gaan niemand missen. De militairen blijven gewoon aan de macht. Dat weet jij net zo goed als ik. Dit land wordt weer wat het altijd is geweest: één grote kazerne.
