Leesimpressies
Alexander Münninghoff: De stamhouder
- Nr. 13 - 2015
- Wie kan er in Nederland een familiekroniek schrijven waarin mensen voorkomen als Heinrich Himmler, Jack Kennedy en de Spaanse koning? Toch is voor deze beroemdheden slechts een figurantenrol weggelegd. De show wordt gestolen door de directe voorouders van schrijver en journalist Alexander Munninghoff. In de eerste plaats is er grootvader Munninghoff, in het boek meestal aangeduid als de Oude Heer. In de tweede plaats zijn er vader Frans, zeg maar Franz vanwege zijn dienstverband bij de SS, en moeder Wera. Daarnaast treden er diverse ooms en tantes op van wie in een boek dat raakvlakken kent met de Nederlandse literatuur er natuurlijk altijd eentje bij is die verliefd wordt op Fritzi ten Harmsen van der Beek. De familiegeschiedenis is opgetekend vanuit het perspectief van Alexander, in 1944 geboren te Poznan Polen. Alexander, koosnaam Bully, schetst zijn familie waarbij als decor de Europese geschiedenis voorbijtrekt. De Tweede Wereldoorlog vormt als zo vaak een belangrijk scharnierpunt.
De Oude Heer heeft voor de oorlog als gewiekst handelsman in de Baltische staten een fortuin gemaakt. Hij opereert vanuit Riga en wordt daar verliefd en trouwt vervolgens met een plaatselijke gravin. Zo maakt Omi haar opwachting in het boek. Zij behoort tot de weinige sleutelfiguren over wie de auteur met warmte schrijft. Voor de Oude Heer is iedereen bang. Dat geldt niet voor Alexander die zich als stamhouder in een bevoorrechte positie mag verheugen. Na het vertrek uit Letland strijkt de pater familias met zijn aanhang neer in Voorburg. Dit tot tegenzin van zoon Frans, die niets van Nederland moet hebben. Frans heeft uit overtuiging aan de zijde van de Duitsers tegen de bolsjewieken gestreden. Hij zal zijn leven lang heimwee behouden naar de toen ervaren kameraadschap ondanks de opgelopen verwondingen. Nederland is voor hem een kneuterige tussenhalte. Frans mikt op groots en meeslepend. Het eerste deel van het boek draagt de titel De Herenkamer. Dat is de plek waar de Oude Heer zijn zaakjes bedisselde. Hij dicteerde de levens van zijn familieleden en wist als dat nodig was zijn katholieke relaties voor zijn karretje te spannen. De Oude Heer was wat nu een bedreven netwerker zou heten met duizenden vrienden op Facebook. Als de zaakjes naar tevredenheid waren geregeld werd er canasta gespeeld, het bridge van de katholieken. Wera, de via Frans aangetrouwde dochter, kon slechts rekenen op de minachting van de Oude Heer. Het heimelijk gesloten huwelijk leidde in Voorburg slechts tot lauwe reacties. Het huwelijk houdt slechts een paar jaar stand. Voor het ouderschap waren de twee niet in de wieg gelegd. Wera vertrok naar Duitsland en Frans vond in Mimousse een nieuwe liefde en belandde in Brabant.
Daar in de bossen van de Brabantse Kempen, was ik in rap tempo tot een personage in een fotolijstje vervaagd, slechts kortstondig tot leven gewekt tijdens de verplichte bezoeken met Kerstmis en Pasen
Het relaas van Münninghoff is imposant. Wat een krankzinnige familie. Wat een tijdsbeeld. Zou de auteur een roman hebben geschreven in plaats van een familiekroniek dan zou de lezer protest aantekenen. Dit is too much, over the hill. Zoiets verzin je niet. Je bent als lezer echter geneigd de gebeurtenissen voor waar aan te nemen. De vertelstijl is ingetogen. Münninghoff is liever laconiek dan klagerig. Hij bedient zich van een klassieke terminologie die uitstekend past bij de gebeurtenissen. De krankjorume kanenbraaiers en chicanerende charlatans trekken als vanzelfsprekend voorbij. Nergens maakt de auteur op mij de indruk dat hij rekeningen vereffent. Hij schrijft nuchter op wat hem is overkomen. Het boek is gepubliceerd in 2014. Het verhaal heeft kunnen rijpen wat vaak een noodzakelijke voorwaarde is voor kwaliteit. De lezer kan desgewenst zelf wel oordelen. De belangrijkste personen zijn er inmiddels niet meer. Na haar aftocht naar Duitsland heeft moeder Wera 18 jaar geen contact gehad met haar zoon. Na een hernieuwde kennismaking blijft het opnieuw 15 jaar stil. De karakterloze vader legt evenmin belangstelling aan de dag. Geen van de twee is aanwezig bij de uitreiking van het middelbare school diploma. Frans stort zich op de handel in de hoop rijker te worden dan de Oude Heer. Hij oogst fiasco op fiasco. Hij mist het raffinement van de Oude Heer die glorieerde in de hoogtijdagen van de KVP. Met de kleine Bully is heel wat afgesold. Na zo veel emotionele verwaarlozing had hij zich kunnen ontwikkelen tot een Holleeder. Hij werd Alexander Münninghoff. Toch maakt hij op mij niet de indruk dat therapie de aanleiding is geweest voor het schrijven. Het lijkt mij dat hij dit epos van de familie heeft kunnen schrijven juist omdat hij zijn jeugd al verwerkt had en dus niet om dat langs deze weg alsnog te doen. Dat laat onverlet dat het schrijfproces inzichten zal hebben aangescherpt. Dit verhaal is te uitzonderlijk om niet geboekstaafd te worden. De uitvoering is vakbekwaam. Het eindresultaat biedt een geweldige leeservaring.
