Leesimpressies
Alice Walker: Bloesem plukken onder vuur
- Nr. 18 - 2024
- Wat leest iemand die een weekje in Atlanta Georgia doorbrengt? Een blik op de belangrijkste krant, de Atlanta Journal-Constitution, ligt voor de hand. Of een boek over de geschiedenis van een bedrijf dat uit die stad afkomstig is: Coca Cola, UPS, AT&T of CNN? In mijn situatie valt te denken aan een werk waarin de geschiedenis van de Atlanta Braves centraal staat. Dan toch liever een literaire keuze. Alice Walker werd geboren in 1944 in de kleine plattelandsgemeente Eatonton Georgia. In die tijd vormde het zuiden van de Verenigde Staten nog een streng gesegregeerde wereld waarbij lynchpartijen geen uitzondering waren. Alice was de jongste in een gezin met acht kinderen. Voor een zwart meisje stond er geen gespreid bedje klaar. Ook binnen het gezin waren er turbulenties. Alice liep een ernstige verwonding aan een oog op door een broer die met een buks een schot hagel op haar afvuurde. De verhouding met haar familieleden gaat gepaard met ups en downs. In haar dagboeken zijn er innige momenten maar soms noemt ze haar broers gek of gestoord. Op haar 21e begon ze, uitgerekend op de trouwdag van haar ouders, aan het schrijven in een dagboek. Ze zou daar mee doorgaan tot ze midden vijftig was. De selectie van ruim 600 bladzijden die nu in het Nederlands beschikbaar is, geeft een indringend beeld van wie zij is en van wat haar bezig houdt.
Bij de start van het dagboek is Alice Walker student. Van jongs af aan voelt ze zich betrokken bij de strijd voor burgerrechten. Ze ontmoet een witte joodse man die zich voor dezelfde zaak inzet. Ze heeft zich altijd gestoord aan witte mannen die er een zwarte minnares op na houden. Om dat lot voor te blijven, vraagt ze hem ten huwelijk. Tot haar verrassing zegt hij ja. Het echtpaar kiest bewust voor een verblijf in Jackson Mississippi waar op dat moment gemengde huwelijken niet zijn toegestaan. Walker is aanvankelijk zeer enthousiast over Jackson. Niet lang daarna zal ze zich aan de stad ergeren onder meer vanwege de culturele armoede. Het is een rode draad in de dagboeken. Alice Walker zal voortdurend van stemming veranderen. Ze lijdt aan premenstruele depressies en de gedachte aan zelfmoord is niet ver weg. Uit het huwelijk wordt een dochter geboren, Rebecca. Tussen moeder en dochter wisselt de verstandhouding eveneens. Alice is dol op haar en beschouwt Rebecca als haar beste vriendin. Op andere momenten is de verhouding tussen de twee ijzig. Rebecca woont beurtelings bij haar vader en moeder veelal duizenden kilometers uiteen. In de loop van haar leven verwijt Rebecca moeder haar nomadische bestaan en spreekt over een structureel gebrek aan aandacht. Alice Walker is vastbesloten een loopbaan als schrijver na te streven. Ze debuteert met poëzie. Daarna volgen verhalenbundels, romans en essays. Het schrijverschap resulteert in 1983 in een wereldwijd succes met The color purple, bekroond met de Pulitzer prijs en een verfilming door Steven Spielberg. Vanaf dat moment is ze een beroemdheid.
Hallo, hier spreekt een heel vermoeide Alice Walker. Als u belt om me te feliciteren, dank u wel. Als u belt voor een interview, ik ben helemaal uitgepraat. Als u me ergens anders over wilt spreken, laat dan uw naam & nummer achter
Na Jacksonville volgt Brooklyn en daarna onder meer San Francisco. Het kopen en opknappen van huizen zijn een constante in het leven van Walker. Onroerend goed moet voor de zekerheid zorgen die karakterologisch vaak ontbreekt. Ze zal ontdekken dan een mooi huis niet automatisch geluk genereert. Na de witte advocaat is er een langdurige knipperlichtrelatie met een zwarte schrijver. Als ook die relatie voorbijgaat volgen er verschillende liefdesrelaties met vrouwen. Het persoonlijke leven van Walker kenmerkt zich door wispelturigheid wat gezien de omvang van de dagboeken bij de lezer vermoeidheid genereert. Grote liefdes blijken vergissingen. Walker is een grootgebruiker van producten uit de supermarkt voor zelfhulp. Nu eens brengt meditatie verlichting, dan weer relatietherapie, massage, ayuahasca, tarotkaarten, yoga of pillen.
De consistentie die in haar persoonlijk leven te wensen over laat is er wel in haar publieke leven. Ook in haar literaire werk blijft ze dicht bij de eigen ervaringen. Haar grootouders hebben model gestaan voor The color purple. Ze is strijdbaar als het gaat om burgerrechten voor zwarten en vurig pleitbezorger van feminisme. In plaats van feminisme spreekt ze liever over womanism waarmee zij feminisme gericht op zwarte vrouwen bedoelt. Ze trekt het land door om spreekbeurten te houden. Er zijn langdurige vriendschappen met collega activisten als Gloria Steinem en Angela Davis. Haar te respecteren inzet voor de rechten van zwarte mensen en in het bijzonder die van vrouwen heeft wel een keerzijde. Op talloze plekken doet zij negatief generaliserende uitspraken over witte mensen. Zou je op die plekken het begrip wit door zwart vervangen dan zou dat voor grote explosies zorgen aan talkshowtafels. Het gebrek aan nuance verzwakt haar betoog voor de goede zaak. In de periode na die van de dagboeken zal zij het verwijt van antisemitisme over zich uitgestort krijgen. Een goede zaak is dat zij zich sterk maakt tot en met in Afrika om vrouwenbesnijdenis uit te bannen. Ze werkt actief mee aan een film over dat onderwerp. Het is een hele kunst om privé, schrijverschap en activisme in evenwicht te houden.
Overigens is de rol van Atlanta in de dagboeken zeer bescheiden. In 1998 ter gelegenheid van een boektour merkt ze op: “de bijeenkomst in Atlanta was slecht bezocht. Niet mijn soort publiek.” De grote attractie van de stad is het Coca-Cola museum. Een inwoner vertrouwde mij desgevraagd toe; we don’t have a downtown like other cities.
middelr@xs4all.nl
