Leesimpressies

  • Almudena Grandes: Kleine helden

  • Nr. 40 - 2016
  • Voordat kerstavond toeslaat nog een laatste boekbespreking in 2016. Natuurlijk hebben we van de populisten geleerd dat kerstavond ook maar een mening is, maar het blijft zo dat dit geen tijdstip is om achter de computer door te brengen. Geen mening maar een onverbiddelijk feit is dat Europa een stevige crisis te verduren kreeg. Er is altijd enig verloop tussen het moment dat een maatschappelijke verschijnsel zich aandient en het moment dat zoiets neerslaat in literatuur. Nu de crisis ten einde raakt, heeft de literatuur de werkelijkheid ingehaald. Tegen het decor van de crisis heeft de in Spanje bejubelde Almudena Grandes haar laatste boek geschreven. Dat is opmerkelijk omdat zij in eerder werk veelal de Spaanse Burgeroorlog tot onderwerp koos. Zo kreeg zij in Nederland enige bekendheid met de omvangrijke roman De drie bruiloften van Manolita. Dit keer is er geen focus op een beperkt aantal hoofdpersonen maar schetst Grandes een breed portret. Zij kiest een volkswijk in Madrid en geeft aan op welke manieren de economische malaise doorwerkt in het leven van alledag. Sommige mensen gaan gebukt onder de onzekerheden maar bij enkelen maakt het energie los voor nieuwe initiatieven. Ten onder gaan kan altijd nog. De crisis kent vele gedaanten.

    Als introductie geeft Almudena Grandes een beeld van de wijk. Het gaat om een levendige wijk nabij het centrum van Madrid. Er is plaats voor rijk en arm. Voor veel bewoners is de wijk al lang een thuis. Zij hebben vele veranderingen doorstaan. In de jaren zeventig was het mode om de stad te ontvluchten. In de jaren tachtig, toen de huurprijzen daalden, kwamen de hippies. Zij brachten meubels mee van de vlooienmarkt, kledij uit India en een poster van Che Guevara. In de jaren negentig, tijdens de vastgoedbubbel, was het weer in om naar de stad te trekken. Veel bewoners hebben alle trends voorbij zien komen en bleven hun wijk trouw. Maar nu is er de crisis. Er zijn buitenlanders in de wijk komen wonen die voor sommigen de rol van zondebok vervullen. Mensen raken hun baan kwijt of moeten genoegen nemen met zware bezuinigingen op de salarissen. De middenstand krijgt te maken met wat de economen vraaguitval noemen. Veel oude winkels zijn gesloten. In Spanje heeft de crisis zich sterk geopenbaard in het vastgoed. Er is volop leegstand. De mensen zijn argwanend om wat ze achter de bureaus van de dienst stadsontwikkeling op het gemeentehuis bekokstoven. Het gevaar dreigt dat de sociale huurwoningen verkocht worden aan projectontwikkelaars en dan weet je het wel. Het gerucht gaat dat het gezondheidscentrum de deuren moet sluiten en dat de wijkbewoners voor basale behoeften niet meer in de eigen buurt terecht kunnen.

    De kapsalon van Amalia stond op het punt te gaan sluiten toen er pal tegenover een Chinese manicurezaak werd geopend, maar haar klanten bleven haar trouw, al zat er voor haar niets anders op dan de prijzen te verlagen


    De bar van Pascual is ook nog steeds in bedrijf. De mensen hebben minder te verteren maar er dienen zich tegelijk nieuwe kansen aan. Mensen die vroeger als zij iets te vieren hadden naar een restaurant gingen, komen nu bij hem voor een eenvoudige maaltijd.
    Grandes geeft een stoet aan bewoners een rol in haar verhaal. Het is een komen en gaan van personages. De onderlinge relaties zijn niet altijd overzichtelijk. Mensen zijn familie, geliefden of collega’s van elkaar. Die variatie is de kracht en zwakte van het boek. Je krijgt een beeld van de veelvormigheid van de menselijke sores maar de problemen blijven wat aan de oppervlakte. Zo komt er een familie in voor van wie de echtgenote als arts in het gezondheidscentrum werkzaam is en die ondergedompeld raakt in de zorg om het voortbestaan. Haar echtgenoot, die sterk is afgevallen, ondergaat ondertussen onderzoeken in het ziekenhuis om vast te stellen wat hij mankeert. De man houdt deze problemen voor zichzelf en zijn vrouw, arts nota bene, heeft niets in de gaten.
    Hoewel bij sommige mensen de nood te hoog oploopt, mobiliseren de omstandigheden bij anderen positieve krachten. Na een periode van apathie komt de wijk in verzet tegen de sluiting van het gezondheidscentrum. Daarnaast ontstaat er een initiatief om voor de armste kinderen ook buiten de schoolperiodes om gewoon door te gaan met het verstrekken van maaltijden. De vraag blijft wel of daar het schoolgebouw voor benut mag worden. Onderlinge steun helpt de pijn te verzachten. Hoewel veel besmet raakt door de crisis , blijft er ook het nodige onveranderd. Liefdes bloeien op en doven uit. Verhoudingen zijn toe aan een nieuwe definitie. Zou de vader niet wat vaker met zijn zoon naar de thuiswedstrijden van Atletico Madrid moeten gaan in plaats van met zijn vrienden?
    Grandes heeft regelmatig een sausje van goede wil over de zorgen van de mensen gelegd. Ze gaat niet zo ver dat een boodschap van arm maar gelukkig het boek domineert. Ze heeft in ieder geval een geluid van hoop willen laten horen. Toch eindigt ze grimmig. De slotregels luiden als volgt. “Daar heeft Ahmed na veel gezoek eindelijk een website gevonden waar ze vrijwilligers werven om in Syrië te vechten, want hij is niet van plan nog langer genadebrood te blijven eten. Maar dat is uiteindelijk een ander verhaal.”

    Terug