Leesimpressies

  • Andrea Hirata: De regenboogbende

  • Nr. 36 - 2015
  • Dit jaar fungeerde Indonesië als gastland op de Frankfurter Buchmesse. In het verleden werd zo’n bevoorrechte positie aangeduid als Schwerpunkt. Dat had meteen al meer body en Substanz. Klein manco was dat er nauwelijks vertalingen uit Indonesië in het Duits voor handen waren, zo meldde de literatuurbijlage van Die Zeit. Wat is er met onze oosterburen aan de hand? Zijn zij definitief de kluts kwijt? Er was het gesjoemel van Volkswagen met de milieunormen tijdens de testfase van hun producten. Een dochtermaatschappij van Lufthansa laat een depressieve piloot alleen in de cockpit. Bij een reis per trein onlangs naar Hamburg had ik uiteraard een forse vertraging ingecalculeerd maar dan wel ten westen van Bad Bentheim. Het tegenovergestelde was het geval. Weltmeister Uli Hoeness kon voor belastingfraude naar de gevangenis en weltmeister Franz Beckenbauer zette een handtekening onder een brief met dubieuze beloften om het WK naar Duitsland te halen. Schaft zo’n land nog was? Een kras staaltje is dat de Grieken kennelijk nog vertrouwen hebben in Duitsland als het gaat om het lenen van grote sommen geld. Als dat maar goed afloopt. Gelukkig is er van de Indonesische schrijver Andrea Hirata wel een Nederlandse vertaling waar we kennis van kunnen nemen.

    Het verhaal van Hirata begint op de eerste schooldag aan de basisschool op het eiland Belitung, onderdeel van de provincie Sumatra. Schuchtere spanning alom zowel bij de aspirant leerlingen als bij hun veelal analfabete ouders. Ook voor het docentencorps staat er veel op het spel. Er hebben zich vlak voor aanvang van de les negen kinderen verzameld. Het Ministerie van Onderwijs heeft een oekaze uitgevaardigd dat de school gesloten zal worden als het leerlingental onder de tien blijft. Dan maakt op de valreep Harun zijn opwachting. Hij is wat ouder dan zijn medeleerlingen en achter gebleven in zijn geestelijke ontwikkeling. Hij is van harte welkom en de schoolloopbaan kan beginnen. Hirata beschrijft de lotgevallen van de school door de ogen van Ikal, ongetwijfeld een jeugdige uitgave van de auteur. Het gaat om een moslimschool en het gebouw verkeert in vervallen staat. Ook de leermiddelen zijn uiterst beperkt. Er ontbreekt van alles. Het docentencorps bestaat uit twee leden. Er is een door de wol geverfde directeur en een jeugdige juf van amper 15 jaar. Zij, bu Mus, is net zo gespannen als haar leerlingen. De leerkrachten moeten het van hun motivatie hebben. In een salaris is niet voorzien. De kinderen zijn van eenvoudige komaf voor wie een schoolloopbaan geen vanzelfsprekendheid is. Meewerken aan het schamele gezinsinkomen is een verleidelijke optie. De zucht naar kennis houdt het gezelschap bijeen. Die solidariteit is noodzakelijk want de bedreigingen liggen op de loer. De school functioneert op basis van de filosofie van directeur pak Harfan.

    Voor hem ging kennis over een gevoel van eigenwaarde en was onderwijs een hommage aan de Schepper, een hommage aan de mensheid, iets wat stond voor waardigheid, de vreugde van het leren en het licht van de beschaving


    Een bedreiging komt onder meer van de kant van de onderwijsinspectie. Bij bezoek ter plekke constateert de inspecteur de afwezigheid van noodzakelijke hulpmiddelen. Een andere bedreiging is die door de oppermachtige mijnbouworganisatie in handen van de staat die tin uit de grond haalt. Er zijn aanwijzingen dat zich onder het schoolgebouw grondstoffen bevinden. De baggermachines rukken op. Hirata beschrijft de onverzettelijkheid van de schoolgemeenschap. Het verweer gaat tot het uiterste. Bij competities met andere scholen, waarbij de kampongschool in het verleden altijd kansloos was, worden nu successen geboekt. De altijd lege vitrinekast wordt gevuld. Er komt wat geld beschikbaar en het zelfrespect groeit. Tussen alle voorvallen waarvan de roman verslag doet, leert de lezer de leerlingen beter kennen. Zij klimmen met plezier in de boom naast de school en vertellen elkaar verhalen. Na een regenbui verschijnt er de regenboog die het gezelschap als een symbool omarmt en de roman zijn titel bezorgt.
    Toch blijven de leerlingen erg steken in eendimensionaliteit. Zij zijn hun belangrijkste karaktereigenschap. Hirata maakt verschillende uitstapje naar bovennatuurlijke voorvallen die op enkele leerlingen een grote aantrekkingskracht uitoefenen. Dan verandert een man met 1 been in een krokodil met 1 poot. Het gedweep met het paranormale staat op gespannen voet met de leer van de islam. De roman is een warm pleidooi voor het belang van onderwijs. Toekomstdromen zijn voor jonge mensen een machtig gereedschap om in het leven te staan. Door gezamenlijk op te trekken zijn machtige tegenstanders te verslaan. Verteller Ikal houdt zich vast aan zijn plan A. Hij wordt schrijver of badmintonspeler. Hij kan altijd nog uitwijken naar plan B: een boek over badminton schrijven. Hij komt uiteindelijk bij plan C uit. Hij gaat met een Europese beurs verder studeren en lost een oude belofte aan zijn juf in. Hij gaat over hun geschiedenis een boek schrijven. Ondanks de sympathieke boodschap gaat de roman gebukt onder de tegenstelling tussen goed en kwaad. Vooral de kleuren zwart en wit komen aan bod. Het verhaal verdrinkt enigszins in goede bedoelingen.

    Terug