Leesimpressies
Anita Brookner: Hotel du Lac
- Nr. 34 - 2022
- In zijn laatste roman toont Julian Barnes hoe een groep studenten gefascineerd raakt door de eigenzinnige persoonlijkheid van een docent. De naam van de docent net als die van de roman luidt: Elizabeth Finch. Hoewel het de studenten lukt een persoonlijke band aan te knopen met hun idool blijft deze vrouw in hoge mate ongrijpbaar. Een van de studenten, Neil, schopt het uiteindelijk zelfs tot de beheerder van haar nalatenschap en is de verteller van het verhaal. De figuur van Elizabeth Finch is gebaseerd op Anita Brookner met wie Julian Barnes vele jaren bevriend was. Brookner (1928-2016) was enig kind van seculiere joodse ouders. Ze was als historica werkzaam aan de universiteit en publiceerde haar eerste roman pas na haar vijftigste. Als weinig bekend auteur won ze bij verrassing in 1984 de Bookerprize voor “Hotel du Lac”. Eenmaal begonnen met schrijven waren de remmen los. Bijna jaarlijks produceerde ze een roman. De roman van Barnes bracht een excuus om het bekroonde boek opnieuw ter hand te nemen. De verwarring kan altijd groter. Naast Elizabeth Finch, Anita Brookner is er ook nog Edith Hope, de hoofdpersoon uit “Hotel du Lac” om het hoofd over te breken. Edith arriveert in een Zwitsers hotel om tot rust te komen na een dramatische geschiedenis waarvan ze zelf de aanstichtster was. De lezer heeft geduld nodig om te vernemen wat er is gebeurd.
Het is eind september als Edith arriveert in het hotel. Het seizoen is bijna voorbij. De kleur van aankomst is grijs en onttrekt het meer aan het zicht. Het is zo rustig dat je een kastanje kunt horen vallen. Het hotel maakt een uitgestorven indruk. Edith is graag alleen op haar kamer en schrijft brieven aan haar grote liefde David. Ze blikt veel terug. Er zijn wel degelijk andere gasten vooral rijpere dames met een mooie toekomst achter zich. Voorzichtig ontstaat er contact tussen Edith en de andere gasten. Allereerst is er Iris Pusey met haar dochter Jennifer. Iris is weduwe van een man die haar in goede doen heeft achtergelaten zodat de betere kledingwinkels op klandizie kunnen blijven rekenen. Dan is er Monica, de dame met het hondje maar vanwege haar eetprobleem minder verleidelijk dan in de versie van Tsjechov. Mevrouw de Bonneuil vertoeft in het hotel omdat zij haar zoon niet tot last wil zijn die met zijn onuitstaanbare echtgenote in de buurt woont en regelmatig op bezoek komt. De vrouwen leiden een eenzaam bestaan en houden elkaar angstvallig in de gaten. Bondgenootschappen komen aarzelend tot stand. Edith laat haar fantasie op hen los. Is ze niet gaan schrijven om modellen te ontwerpen over hoe je dient te leven? Ze probeert op haar kamer verder te werken aan de roman die ze onder handen heeft.
The hotel du Lac (famille Huber) was a solid and dignified building, a house of repute, a traditional establishment, used to welcoming the prudent, the well-to-do, the retired, the self-effacing, the respected patrons of an earlier era of tourism
Voor de nodige afwisseling zorgt de aanwezigheid van Philip Neville. Hij bezocht het hotel ooit met zijn vrouw die hem inmiddels heeft verlaten. Voor zijn werk bezoekt hij een congres in Geneve en benut die gelegenheid om zijn herinnering te verversen. Met Philip maakt Edith wandelingen en een boottocht over het meer. Ze voeren intensieve gesprekken. Philip adviseert Edith zich niets gelegen te laten liggen aan de mening van anderen. Zij moet voor zichzelf kiezen. Egocentrisme schept duidelijkheid. Zijn analyse luidt dat Edith niet primair behoefte heeft aan liefde maar aan een sociale positie. Hij vraagt haar met hem te trouwen. Beide partners kunnen hun eigen gang gaan en als dat zo uitkomt putten uit elkaars gezelschap. Edith, nooit overlopend van spontaniteit, neemt het aanzoek in beraad. Dan neemt ze een positief besluit. Ze schrijft haar geliefde David, die trouwens samenleeft met een echtgenote plus hun kinderen, dat zij gaat trouwen en hem nooit meer wil zien. Op dat moment wordt duidelijk dat zij wel brieven schreef maar die nooit verstuurde. Als zij de volgende ochtend Philip uit de slaapkamer van Jennifer Pusey ziet opduiken, herroept zij haar beslissing. De periode van zelf gekozen verbanning is voorbij. Ze pakt de koffers om de draad van haar oude leven weer op te pakken. Not coming home but returning.
Een probleem dat mij in veel romans van Brookner hinderde is dat zij haar verhalen achterwaarts vertelt. Zij schetst een veelbelovende context met dito personages. Als je denkt dat zich dan tussen hen allerlei verwikkelingen zullen afspelen waar je nieuwsgierig naar uitkijkt, krijgt de lezer flashbacks van wat zich voordien in de levens van de deelnemers heeft afgespeeld. Het begin blijkt vaak het einde te zijn. Dat bezwaar is op Hotel du Lac minder van toepassing. Wel zijn er de bekende elementen uit haar werk terug te vinden, die zorgen voor een eigen glans. Personages zijn bedachtzaam. De lezer verneemt eerst wat iemand denkt en vervolgens wat iemand daarna onder woorden brengt. Als kolkende emoties een rol spelen dan komen die het liefst in geserreerde vorm naar buiten. Het is een oeuvre dat de geest van onthaasten belichaamt. Anita Brookner, Elizabeth Finch en Edith Hope zijn solitaire persoonlijkheden die zich niet wensen te plooien naar de definities die anderen over hen opstellen. Hotel du Lac getuigt van een zekere tuttigheid maar wel op een uiterst charmante manier.
middelr@xs4all.nl
