Leesimpressies
Anne Enright: Actrice
- Nr. 16 - 2025
- In de romans van de Ierse schrijfster Anne Enright is vaak een prominente positie ingeruimd voor getroebleerde familieverhoudingen, zo ook in “Actrice”. Het boek bevat de belevenissen van een moeder en een dochter. De moeder is actrice, de dochter schrijfster. Het verhaal opent met de vraag over de moeder: hoe was ze echt? Dat laat een veelheid aan interpretaties open. Je kunt dan stil staan bij wat voor persoonlijkheid de vrouw in kwestie, Katherine O’Dell, bezat. Ook is de invalshoek gewettigd hoe zij als moeder was of als actrice. Sommige mensen die zich dit afvragen bedoelen nog iets anders. Hoe was ze voordat ze gek werd. Aan het eind van haar leven schoot ze met een pistool een filmproducent in de voet. Er volgde een rechtszaak en daarna de opname in een psychiatrische kliniek. Niet lang nadien zou ze op 58-jarige leeftijd sterven. Als dochter Norah 58 is besluit ze een biografie over het leven van haar moeder te schrijven. Aanleiding is het interview dat een jonge vrouw haar afneemt over haar moeder. De interviewer hanteert een beeld, te weten dat van een Ierse feministe, waar de dochter zich tegen afzet. De dochter voelt de behoefte dit recht te zetten en komt tot een meerduidige opvatting over haar moeder. Moeder en dochter waren weliswaar aan elkaar verknocht maar konden lang niet tot alle facetten in het leven van de ander doordringen. Het schrijfproces wordt een zoektocht.
Het boek is niet het schoolvoorbeeld van een biografie. Eerder is het een roman over het schrijven van een biografie. Niet alleen het leven van de moeder maar vooral de wisselwerking tussen moeder en dochter staat centraal. De omslag van het boek is indrukwekkend. Een jong meisje zit op een kruk in de coulissen van een theater met de blik gericht naar het optreden van haar moeder. Norah is dichtbij maar tegelijk veraf. Moeder gaat volledig op in de voorstelling aan haar publiek. Acteurs zijn in meer of mindere mate eigendom van hun publiek. Katherine O’Dell kreeg acteren ingegoten met de paplepel. Haar ouders waren reizende acteurs die onder meer Shakespeare speelden op het Ierse platteland. Op jonge leeftijd ging Katherine zelf acteren. Hoewel ze zich zeker met Ierland identificeerde -ze was voorstander van een Verenigd Ierland, had contacten met mannen die tot de IRA behoorden, beleefde bewust de Troubles en Bloody Sunday- konden haar groene ogen en rode haar niet verbloemen dat ze in Londen geboren was. Evenmin was O’Dell niet haar echte naam. Echtheid blijft een prangend punt bij acteurs. De loopbaan van Katherine bestreek zowel film als toneel. Ze trad op in Londen, Dublin en New York. Het filmwerk voerde haar naar Hollywood waar ze op aandrang van de studio trouwde met een homoseksuele man. Zelf vond ze dat het toneel haar koos en niet andersom.
Wat het ook is wat sterren tot een ster maakt, ze hebben het altijd al gehad en op haar negentiende had Katherine O’Dell er bakken vol van. Buiten het podium viel ze nauwelijks op, op het podium trok ze alle aandacht naar zich toe
Katherine dacht dat ze zonder het toneel, thuis scones bakkend voor de kinderen, wel gelukkig zou zijn geweest. De roem ging met haar aan de haal. De bewondering vormde een last maar toen die geleidelijk verdween was dat net zo gekmakend. Er waren mannen in haar leven maar die konden het grote geluk niet leveren. Er was een schatrijke man die haar iedere jaar op zijn verjaardag ten huwelijk vroeg wat ze afwees. Als hij dat op haar verjaardag gedaan zou hebben was het resultaat mogelijk anders geweest. Wekelijks zocht ze troost in een afspraak met een pater, die verklaarde dat haar acteertalent ervoor zorgde dat mensen in God geloofden. Veel later kwam Norah tot de conclusie dat haar moeder en de pater seksuele betrekkingen onderhielden. Katherine weigerde haar dochter te informeren over wie haar vader was. Norah ging zelf op onderzoek uit zonder de waarheid te achterhalen. Norah is getrouwd en heeft met haar man twee kinderen. De echtgenoot is bij het schrijven haar steun en toeverlaat tussen de ruzies door. Je kunt je ouders de schuld geven van dingen die mis gaan maar ook je partner. “Mijn man geeft mij de schuld en ik hem en met die regeling zijn we allebei al heel lang heel tevreden.”
Het leven van Katherine overziend blijft er een tragische indruk achter. Het lukt de dochter niet om haar moeder volledig te doorgronden. Wat de leesbaarheid niet bevordert is dat de herinneringen met grote sprongen door de tijd opgediend worden. Chronologie is niet de maat der dingen. De vele pogingen om vat op het onderwerp te krijgen slagen slechts in beperkte mate. Moeder en dochter doen allerlei uitspraken om vervolgens gas terug te nemen. Meningen gelden onder voorbehoud. De ander is moeilijk kenbaar. Hoewel haar glorietijd al ruim voorbij was vindt de begrafenis van Katherine onder grote belangstelling plaats.. “Als je denkt dat de Ieren weten hoe je een goede begrafenis houdt, steekt die nog altijd bleekjes af bij een afscheid door acteurs.” De reden van de aanslag op de filmproducent laat te raden over. Ze vond hem een zeurkous. Natuurlijk had ze zich wel voor de gelegenheid gekleed en hield ze rekening met het zesuurjournaal. Acteren verleer je niet.
middelr@xs4all.nl
